Spis treści:
1. Na czym polega nierzetelne prowadzenie księgi?
2. Na czym polega wadliwie prowadzenie księgi?
3. Kto może ponosić odpowiedzialność karną za nierzetelne albo wadliwe prowadzenie księgi?
4. Co grozi za nierzetelne lub wadliwe prowadzenie ksiąg?
Prowadząc działalność gospodarczą, obok zagadnień o charakterze biznesowym, należy również zadbać o spełnienie obowiązków o charakterze podatkowym. Uchybienie im, nawet nieświadome, może bowiem prowadzić do poniesienia konsekwencji – nawet o charakterze sankcji karnych. Przykładem takiego zachowania (lub zaniechania) może być nierzetelne bądź wadliwe prowadzenie ksiąg podatkowych, które stanowi czyn zabroniony przez ustawę kodeks karny skarbowy (dalej: k.k.s.).
Art. 61 § 1 k.k.s. stanowi, że kto nierzetelnie prowadzi księgę, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych. Natomiast zgodnie z art. 61 § 2 k.k.s., w wypadku mniejszej wagi, sprawca tego czynu podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe (określonej kwotowo).
Na czym polega nierzetelne prowadzenie księgi
Kodeks karny skarbowy zawiera lakoniczną definicję, że księga nierzetelna to księga prowadzona niezgodnie ze stanem rzeczywistym (art. 53 § 22 k.k.s.). To, czym jest księga, wyjaśnia art. 53 § 22 k.k.s. Księgami są:
1) księgi rachunkowe;
2) podatkowa księga przychodów i rozchodów;
3) ewidencja;
4) rejestr;
5) inne podobne urządzenia ewidencyjne, do których prowadzenia zobowiązuje ustawa, a w szczególności zapisy kasy rejestrującej.
Nierzetelność księgi polega na ujmowaniu w niej zdarzeń niemających miejsca w rzeczywistości, jak i na nieujmowaniu pewnych zdarzeń przy jednoczesnym ujmowaniu innych. Dla przykładu, zachowaniem karalnym na gruncie omawianej regulacji będzie nierzetelne sporządzenie remanentu, czy księgowanie faktur VAT, które nie dokumentowały rzeczywistych transakcji.
Wadliwie prowadzenie księgi
Art. 61 § 3 k.k.s. penalizuje również wadliwe prowadzenie ksiąg. Księga wadliwa jest to księga prowadzona niezgodnie z przepisem prawa. Wadliwość to pojęcie zakresowo szersze od nierzetelności. Każda księga nierzetelna będzie jednocześnie wadliwą, ale nie na odwrót. Wadliwym prowadzeniem księgi jest niedochowanie warunków formalnych związanych z prowadzeniem ksiąg.
Kto może ponosić odpowiedzialność karną za nierzetelne albo wadliwe prowadzenie księgi?
Omawiany czyn zabroniony może popełnić wyłącznie zobowiązany do prowadzenia księgi podatnik lub osoba, której powierzono prowadzenie księgi.
Czyn zabroniony nierzetelnego albo wadliwego prowadzenia ksiąg może być popełniony jedynie umyślnie, z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym. Należy jednak wskazać, że cechy ksiąg, takie jak nierzetelność lub wadliwość, mają charakter obiektywny. Z perspektywy prawa finansowego nie ma bowiem znaczenia fakt, czy do nieprawidłowości przy prowadzeniu ksiąg doszło na skutek zachowania zawinionego, czy też nie (G. Łabuda [w:] P. Kardas, T. Razowski, G. Łabuda, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2017, art. 61.).
W orzecznictwie podkreśla się, że liczba błędnych zapisów nie przesądza o umyślności ich wprowadzenia do ksiąg. Możliwe jest przecież z pewnością umyślne wprowadzenie jednego nierzetelnego zapisu do księgi rachunkowej, jak też możliwe jest prowadzenie ksiąg w sposób bardzo niedbały i nieumyślne wprowadzenie do nich wielu niezgodnych z rzeczywistością zapisów.
Co grozi za nierzetelne lub wadliwe prowadzenie ksiąg
Za popełnienie przestępstwa nierzetelnego prowadzenia ksiąg z art. 61 § 1 k.k.s. grozi kara grzywny do 240 stawek dziennych. Najniższa liczba stawek wynosi 10. Do końca czerwca 2023 r. wysokość stawki dziennej wynosi od 116,33 zł do 46.533,33 zł. Od 1 lipca 2023 r. stawka dzienna będzie wynosić od 120 zł do 48.000 zł.
Za popełnienie przestępstwa nierzetelnego prowadzenia księgi w typie uprzywilejowanym lub wadliwego prowadzenia księgi grozi grzywna wyrażona kwotowo. Od 1 lipca 2023 r. minimalna grzywna będzie wynosić 360 zł, a maksymalna grzywna będzie wynosić 72.000 zł. Grzywna nałożona w drodze mandatu karnego może wynosić do 18.000 zł.
Podsumowanie
Z powyższego artykułu wynika, że warto dbać o rzetelność i prawidłowość prowadzonych ksiąg podatkowych, aby uniknąć sankcji w postaci grzywny, a także wpisu do rejestru karnego w przypadku skazania.