Przepisy ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych dokładnie regulują sytuacje, w których Zamawiający mogą unieważnić postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego. Art. 255 ustawy wymienia osiem przypadków, w których możliwe jest unieważnienie postępowania.
Nadużywanie przesłanek unieważnienia postępowania
Zamawiający często nadużywają przesłanki unieważnienia postępowania wskazanej w art. 255 pkt 6 ustawy Pzp zgodnie, z którym zamawiający unieważnia postępowanie, jeżeli postępowanie obarczone jest niemożliwą do usunięcia wadą uniemożliwiającą zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego.
Jeden z Zamawiających unieważnił postępowania na wskazane powyżej podstawie przywołując cztery kwestie:
1. zawarcie we wzorze umowy postanowienia przewidującego odpowiedzialność Odwołującego za opóźnienie,
2. określenie we wzorze umowy terminu jej wykonania datą, zamiast w dniach/ miesiącach/ latach,
3. upływ terminu wykonania umowy,
4. brak zarezerwowania w budżecie Zamawiającego środków na realizację zamówienia.
Czynność została zaskarżona przez jednego z Wykonawców, a KIO uwzględniła odwołanie i nakazała Zamawiającemu unieważnienie czynności unieważnienia postępowania.
Zamawiający musi wykazać przyczyny
Izba wskazała, że Zamawiający nie wykazał, aby wprowadzenie odpowiedzialności wykonawcy za opóźnienie zostało ustalone niezgodnie z art. 433 pkt 1 Pzp. Izba stwierdziła ponadto, że upływ terminu realizacji zamówienia nie jest wadą postępowania o zamówienie publiczne, która winna skutkować unieważnieniem postępowania na podstawie art. 255 pkt 6 Pzp. Żaden z przepisów nie sprzeciwia się zawarciu i realizacji umowy w sytuacji, gdy termin wskazany w dokumentacji postępowania, jako data realizacji świadczenia już upłynął, ponadto z art. 457 nie wynika, aby była to wada, która prowadzić by musiała do unieważnienia postępowania. Odnosząc się do ostatniej z powołanych przez Zamawiającego okoliczności, przemawiającej jego zdaniem za koniecznością unieważnienia postępowania tj. braku zabezpieczenia środków w budżecie stwierdzić należy po pierwsze, że powyższa przesłanka nie mieści się w katalogu przyczyn zawartych w art. 457 ust. 1 Pzp stanowiących podstawę do unieważnienia postępowania na podstawie 255 pkt 6 Pzp. Po drugie podkreślić należy, że z uwagi na fakt, iż unieważnienie postępowania jest decyzją Zamawiającego, to na nim spoczywa obowiązek udowodnienia zaistnienia przesłanki, na którą się powołuje (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 2023-02-03, KIO 170/23).
Podsumowując powyższe, Zamawiający muszą dokładnie przeanalizować możliwość unieważnienia postępowania. Wykonawcy zaś mają możliwość zakwestionowania decyzji Zamawiającego o unieważnieniu postępowaniu zarówno w postępowaniach krajowych, jak i unijnych.