Spis treści:
1. Kto odpowiada za popełnienie przestępstwa skarbowego?
2. Sprawca indywidualny i współsprawca
3. Sprawca kierujący lub polecający
4. Odpowiedzialność rzeczywistych sprawców
5. Podsumowanie, czyli do odpowiedzialności można pociągnąć szersze grono podmiotów, niż sam sprawca
Kto odpowiada za popełnienie przestępstwa skarbowego?
Wydawałoby się, że odpowiedź na pytanie postawione w tytule niniejszego artykułu jest prosta – za popełnienie czynu zabronionego na gruncie kodeksu karnego skarbowego odpowiada sprawca. Jednakże tak naprawdę taka odpowiedź niczego nie wyjaśnia, gdyż stany faktyczne mogą być bardziej skomplikowane, np. gdy współdziała kilka osób, a każda z nich robi coś innego, albo gdy niektórzy wydają, a inni wykonują polecenia.
W kodeksie karnym skarbowym przewidziano możliwość występowania złożonych konfiguracji osobowych i funkcjonalnych przy popełnianiu czynów zabronionych i zawarto regulacje pozwalające przypisać odpowiedzialność karną skarbową różnym osobom zamieszanym w przestępstwo lub wykroczenie skarbowe.
Sprawca indywidualny i współsprawca
Gdy sprawca działa sam sprawa jest prosta. Jeżeli zostanie przypisana mu wina w czasie czynu, wówczas będzie on ponosił odpowiedzialność karną skarbową.
W przypadku natomiast, gdy sprawca działa wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, odpowiada za sprawstwo każda ze współdziałających osób. Każdy ze współsprawców wykonujących czyn zabroniony odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych sprawców. Okoliczność osobistą, wyłączającą lub łagodzącą albo zaostrzającą odpowiedzialność, która nie stanowi znamienia czynu zabronionego, uwzględnia się tylko co do sprawcy, którego ona dotyczy.
Sprawca kierujący lub polecający
Nie zawsze sprawcy czynu zabronionego są na tym samym poziomie w hierarchii. W zorganizowanych grupach występuje pewne podporządkowanie i jedni sprawcy kierują wykonaniem czynu zabronionego przez innych. Kodeks karny skarbowy stanowi wprost, że odpowiada za sprawstwo także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę. A więc za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe może zostać skazana osoba, która „cudzymi rękami” wypełnia znamiona czynu zabronionego.
Podobnie, odpowiada za sprawstwo także ten, kto wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie czynu zabronionego.
Odpowiedzialność rzeczywistych sprawców
Pojawia się pytanie, kto ponosi odpowiedzialność karną skarbową w sytuacji, gdy czyn zabroniony został popełniony przez podmiot zbiorowy, np. spółkę, która nie odprowadziła podatku od wypłaconej dywidendy?
Zgodnie z art. 9 § 3 k.k.s. za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
Przykładowo, osobą zajmującą się sprawami gospodarczymi osoby prawnej na podstawie przepisu prawa jest członek zarządu spółki z o.o., a na podstawie decyzji właściwego organu, może nią być np. syndyk masy upadłości.
Warte wyjaśnienia jest również pojęcie „zajmowania się sprawami gospodarczymi, w tym w szczególności finansowymi”. Oznacza ono podejmowanie wszelkiego rodzaju czynności o charakterze faktycznym i prawnym, związanych z wymianą dóbr i usług oraz obrotem środkami finansowymi, w tym również prowadzenie ksiąg rachunkowych, doradztwo podatkowe czy rozliczanie się ze zobowiązań podatkowych.
Co warte podkreślenia na gruncie omawianego przepisu, osoba zajmująca się, w warunkach określonych w art. 9 § 3 k.k.s., obsługą księgową podatnika, w tym sporządzaniem deklaracji lub oświadczenia składanych następnie organowi podatkowemu, może ponosić odpowiedzialność karną jak sprawca, jeżeli np. podając w tych dokumentach nieprawdę lub zatajając prawdę, naraziła podatek na uszczuplenie. Tak więc jeśli np. księgowy podjął się umownie wypełnienia konkretnych zadań z zakresu zajmowania się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, to jeżeli dojdzie do popełnienia czynu zabronionego w zakresie przekazanych mu kompetencji, może on zostać pociągnięty do odpowiedzialności.
Podsumowanie
Jak wynika z powyższego artykułu, do odpowiedzialności karnej skarbowej można pociągnąć szersze grono podmiotów niż „bezpośredni” sprawca lub podmiot, który naruszył adresowaną do niego normę. Dlatego warto dokonywać analizy swoich działań przez pryzmat opisanych w niniejszym artykule zasad kwalifikacji form sprawstwa.