Obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości
Jak wskazywano w jednym z wcześniejszych wpisów, na przedsiębiorcach i ich reprezentantach ciąży ustawowy obowiązek zgłoszenia w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości.
Słuszna jest ocena, iż termin trzydziestodniowy przewidziany dla wypełnienia tego obowiązku, jest terminem bardzo krótkim. Nadto, istotnym problemem przy wypełnieniu tego obowiązku, jest precyzyjne określenie dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, czyli niewypłacalność przedsiębiorcy.
Dla krótkiego przypomnienia, stan niewypłacalności powstaje, gdy utracono zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych, np. opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące lub gdy zobowiązania pieniężne spółki przekraczają wartość jej majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Zasady domniemywania niewypłacalności przedsiębiorcy zostały określone w art. 11 ustawy Prawo upadłościowe.
Wniosek restrukturyzacyjny a wniosek o ogłoszenie upadłości
Postępowanie restrukturyzacyjne służy zawarciu przed przedsiębiorcę niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością układu z wierzycielami. Jest więc możliwa sytuacja, iż wniosek restrukturyzacyjny złoży podmiot niewypłacalny, wobec którego zaktualizował się obowiązek również do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Powstaje więc pytanie, jaka jest wzajemna relacja obydwu wniosków i postępowań?
Pierwsza zasada jest taka, iż nie można ogłosić upadłości, w sytuacji gdy postępowanie restrukturyzacyjne jest w toku, to jest w okresie od otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego do jego zakończenia lub prawomocnego umorzenia. W takim przypadku wniosek o ogłoszenie upadłości podlega odrzuceniu.
W sytuacji gdy złożono dopiero wniosek restrukturyzacyjny oraz wniosek o ogłoszenie upadłości, ale postępowanie restrukturyzacyjne nie zostało jeszcze otwarte, w pierwszej kolejności rozpoznaje się wniosek restrukturyzacyjny. Chodzi bowiem o to, aby o ile to możliwe, zachować dotychczasowy byt przedsiębiorcy oraz zabezpieczyć słuszne prawa wierzycieli. Dla wierzycieli również może być bardziej opłacalne zawarcie układu z przedsiębiorcą, niż zaspokojenie ich w drodze likwidacji przedsiębiorcy w toku postępowania upadłościowego.
W sytuacji, o której mowa powyżej, sąd upadłościowy wstrzymuje rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku restrukturyzacyjnego. Wstrzymanie rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości nie wyłącza możliwości zabezpieczenia majątku.
Jednakże jeżeli wstrzymaniu rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości sprzeciwia się interes ogółu wierzycieli, sąd upadłościowy wydaje postanowienie o przejęciu wniosku o ogłoszenie upadłości i wniosku restrukturyzacyjnego do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia jednym postanowieniem.
Jeżeli przejęcie wniosku o ogłoszenie upadłości i wniosku restrukturyzacyjnego do wspólnego rozpoznania prowadziłoby do znacznego opóźnienia wydania orzeczenia w przedmiocie ogłoszenia upadłości, ze szkodą dla wierzycieli, a podstawy restrukturyzacji przedstawione przez dłużnika we wniosku restrukturyzacyjnym są znane sądowi upadłościowemu, sąd upadłościowy nie wydaje postanowienia o przejęciu wniosków do wspólnego rozpoznania i rozpoznaje wniosek o ogłoszenie upadłości, o czym zawiadamia sąd restrukturyzacyjny.
Czy samo złożenie wniosku restrukturyzacyjnego chroni Zarząd przed odpowiedzialnością za długi spółki?
Co do zasady na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi przeczącej. W przypadku gdy brak jest innych okoliczności zwalniających z odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych, samo złożenie wniosku restrukturyzacyjnego nie wywołuje skutku oczekiwanego przez członków zarządu dla ich odpowiedzialności, bowiem znaczenie prawne ma fakt, czy we właściwym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Te zdarzenia, w dzisiejszych realiach, następują kilka miesięcy po zainicjowaniu postępowania restrukturyzacyjnego i jest absolutnie nierealne, aby nastąpiły one w terminie trzydziestodniowym, zakreślonym dla złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Nadto, co warto podkreślić, otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego lub zatwierdzenie układu nie uchyla obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, bowiem jedynie zwalnia z odpowiedzialności za jego niezłożenie.
Czy warto składać jednocześnie wniosek o ogłoszenie upadłości i wniosek restrukturyzacyjny?
Każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy i omówienia z profesjonalistą. Jednakże można założyć, iż złożenie równolegle wniosku o ogłoszenie upadłości i wniosku restrukturyzacyjnego może być uzasadnionym działaniem. Z jednej strony bowiem pozwoli co do zasady w pierwszej kolejności rozpoznać wniosek restrukturyzacyjny, z drugiej strony uchroni osoby prowadzące sprawy i reprezentujące przedsiębiorcę od odpowiedzialności odszkodowawczej za niezłożenie wniosku upadłościowego w terminie, a zarząd i likwidatorów od odpowiedzialności za zobowiązania spółki oraz od odpowiedzialności karnej za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości.