Spis treści:
1. Czy umowę zawartą w trybie Pzp można wypowiedzieć bez podania przyczyny?
2. Naruszenie przepisów dotyczących opisu przedmiotu zamówienia?
Ustawa Prawa zamówień publicznych z dnia 11 września 2019 r. reguluje podstawowe elementy umów zawieranych w trybach zamówień publicznych, odsyłając w sprawach nieuregulowanych do przepisów kodeksu cywilnego. Przepisy Pzp zasadniczo w ogóle nie regulują kwestii rozwiązywania umów. W tym zakresie Zamawiający posiłkują się przepisami kodeksu cywilnego. Nie oznacza to jednak zupełnej dowolności.
Czy umowę zawartą w trybie Pzp można wypowiedzieć bez podania przyczyny?
Przed rozstrzygnięciem ww. pytania stanęła Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 11 stycznia 2023 roku, sygn. akt KIO 3481/22. Zamawiający przewidział bowiem we wzorze umowy możliwość wypowiedzenia umowy przez każdą ze stron właściwie bez podawania przyczyny. Izba podzieliła stanowisko Odwołującego, że wprowadzona przesłanka wypowiedzenia umowy pozostawia w zasadzie dowolność stronom i możliwość rozwiązania umowy w każdym czasie. W ocenie Izby, „kwestionowane postanowienie narusza art. 433 pkt 4 ustawy pzp, w zakresie w jakim stanowi nieuprawnione ograniczenie zamówienia bez wskazania minimalnej wartości lub wielkości świadczenia. Nie jest możliwie prawidłowe skalkulowanie oferty i ryzyk, gdy wykonawca nie ma pewności co do zakresu zamówienia, który zrealizuje. Zamawiający przewidując postanowienie pozwalające na wypowiedzenie umowy jest zobowiązany ustalić gwarantowaną wielkość świadczenia, czego Zamawiający nie uczynił. (…) Niedookreślone postanowienia umożliwiające rozwiązanie umowy na każdym etapie jej realizacji przekładają się na różną ocenę ryzyk przez poszczególnych wykonawców, co niewątpliwie ma także wpływ na porównywalność ofert w postępowaniu.”
W doktrynie i orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym zastrzeżenie na rzecz zamawiającego możliwości rozwiązania umowy bez wskazania konkretnych i zależnych od wykonawcy okoliczności (poza wyjątkami wynikającymi z ustawy) przeczy idei trwałości zobowiązań stron nawiązanych w reżimie ustawy pzp.
Naruszenie przepisów dotyczących opisu przedmiotu zamówienia?
W wyroku z 2014 r. KIO zwróciła również uwagę, że postanowienia umów zezwalające na wypowiedzenie umowy bez podania przyczyny mogą również naruszać przepisy, dotyczące opisania przedmiotu zamówienia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniając wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie oferty. Oznacza to, że opisu musi wynikać zakres zamówienia i warunki jego realizacji, w tym także czas trwania umowy. Zgodnie z ustaloną linią orzecznictwa, zakazane jest redagowanie postanowień umowy o zamówienie publiczne w taki sposób, że zakres czy wolumen zamówienia zależy w całości od zdarzeń przyszłych i niepewnych. Niekwestionowaną zasadą jest, że umowy w sprawach zamówień publicznych zawierane są na czas oznaczony, a skoro tak, to cechą stosunku obligacyjnego zawiązanego w wyniku zawarcia umowy o udzielenie zamówienia publicznego jest jego trwałość, rozumiana w ten sposób, że ustawa nie przewiduje możliwości dowolnego rozwiązywania tego stosunku przez żadną ze stron, co jest podyktowane faktem, że wykonawcy mogą racjonalnie skalkulować cenę, wysokość opłat oraz inne parametry finansowe, a także przewidzieć ryzyko związane z kontraktem (w tym ryzyko czy poniesione przez nich nakłady zostaną zrekompensowane przychodami uzyskanymi w określonym okresie obowiązywania umowy), jedynie wówczas, gdy mogą przewidzieć przez jaki czas, strony umowy pozostaną nią związane (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 22 stycznia 2014 r., KIO 24/14).