Spis treści:
2. Kiedy zakaz nie obowiązuje ?
3. W ilu spółkach można zasiadać jednocześnie ?
4. Jakie uprawnienia powinien posiadać kandydat na członka rady nadzorczej spółki komunalnej ?
Na postawione w tytule artykułu pytanie odpowiada ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (dalej „ustawa antykorupcyjna”), która nakłada istotne ograniczenia na samorządowców związane z udziałem w działalności gospodarczej, w tym zasiadaniem w organach zarządzających i kontrolnych spółek prawa handlowego.
Kogo dotyczy zakaz ?
Ustawa antykorupcyjna dotyczy pracowników i funkcjonariuszy samorządowych takich jak:
- wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), zastępców wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), członków zarządów powiatów, członków zarządów województw,
- skarbników i sekretarzy jednostek samorządowych wszystkich szczebli,
- kierowników jednostek organizacyjnych gminy, powiatu i województwa osoby zarządzające i członków organów zarządzających gminnymi, powiatowymi i wojewódzkimi osobami prawnymi,
- osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty i marszałka województwa.
Wyszczególnione powyżej osoby w trakcie zajmowania stanowiska lub pełnienia funkcji nie mogą być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek prawa handlowego.
Kiedy zakaz nie obowiązuje ?
Zakaz ten, nie obowiązuje osób pełniących wymienionej powyżej funkcje, o ile zostały zgłoszone do objęcia takich stanowisk w:
- spółce prawa handlowego przez: Skarb Państwa, inne państwowe osoby prawne, spółki, w których udział Skarbu Państwa przekracza 50 % kapitału zakładowego lub 50 % liczby akcji, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki lub inne osoby prawne jednostek samorządu terytorialnego (art. 6 ust. 1 ustawy antykorupcyjnej ).
W ilu spółkach można zasiadać jednocześnie ?
Osoby te nie mogą zostać zgłoszone do więcej niż dwóch spółek prawa handlowego z udziałem podmiotów zgłaszających te osoby.
Jednakże „wyjątek od wyjątku” wprowadza ustawa o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi, który stanowi że jedna osoba może być członkiem rady nadzorczej tylko w jednej spośród spółek, wyszczególnionych poniżej:
1) jednoosobowych spółek prawa handlowego utworzonych przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego,
2) spółek prawa handlowego, w których udział Skarbu Państwa przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji,
3) spółek prawa handlowego, w których udział jednostek samorządu terytorialnego przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji,
4) spółek prawa handlowego, w których udział spółek, o których mowa w pkt 4-6, przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji.
Ustawa antykorupcyjna nie wymaga, aby zgłoszenie samorządowca do rady nadzorczej musiało dotyczyć wyłącznie spółki, w której udziały (akcje) posiada jednostka samorządu terytorialnego, w której pełni on swoją funkcję. Inaczej rzecz ujmując osoba zgłaszana nie musi podlegać służbowo podmiotowi zgłaszającemu czyli na przykład wicestarosta może zostać członkiem rady nadzorczej spółki gminnej, a wójt członkiem rady nadzorczej spółki Skarbu Państwa.
Funkcjonariusz samorządowy może być członkiem rady nadzorczej jednej ze spółek wymienionych w ustawie kominowej i jednocześnie członkiem rady nadzorczej innej spółki z udziałem Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego, podmiotów zależnych, jeśli ten udział nie przekracza 50%, i został zgłoszony do tej rady na warunkach określonych w art. 6 ust. 1 ustawy antykorupcyjnej .
Jakie uprawnienia powinien posiadać kandydat na członka rady nadzorczej spółki komunalnej ?
Do rad nadzorczych w spółkach komunalnych z udziałem jednostek samorządu terytorialnego stosuje się przepisy Kodeksu spółek handlowych z zastrzeżeniem przepisów ustawy o gospodarce komunalnej.
Zgodnie z art. 10a ust. 5 ustawy o gospodarce komunalnej:
Podmiot reprezentujący jednostkę samorządu terytorialnego lub komunalna osoba prawna, w zakresie wykonywania praw z udziałów i akcji przysługujących tym podmiotom, jako kandydata na członka organu nadzorczego wskazuje osobę, która spełnia wymogi, o których mowa w art. 19 ust. 1-3 i 5 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 735 oraz z 2021 r. poz. 159 i 255), z wyłączeniem wymogu posiadania pozytywnej opinii Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych.
Jako kandydat na członka rady nadzorczej może zostać wskazana osoba, która:
1) posiada wykształcenie wyższe lub wykształcenie wyższe uzyskane za granicą uznane w Rzeczypospolitej Polskiej, na podstawie przepisów odrębnych, oraz posiada co najmniej 5-letni okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę, lub świadczenia usług na podstawie innej umowy lub wykonywania działalności gospodarczej na własny rachunek, a także spełnia przynajmniej jeden z poniższych wymogów:
a) posiada stopień naukowy doktora nauk ekonomicznych, prawnych lub technicznych,
b) posiada tytuł zawodowy radcy prawnego, adwokata, biegłego rewidenta, doradcy podatkowego, doradcy inwestycyjnego lub doradcy restrukturyzacyjnego,
c) ukończyła studia podyplomowe Master of Business Administration (MBA),
d) posiada certyfikat Chartered Financial Analyst (CFA),
e) posiada certyfikat Certified International Investment Analyst (CIIA),
f) posiada certyfikat Association of Chartered Certified Accountants (ACCA),
g) posiada certyfikat Certified in Financial Forensics (CFF),
h) posiada potwierdzenie złożenia egzaminu przed komisją powołaną przez Ministra Przekształceń Własnościowych, Ministra Przemysłu i Handlu, Ministra Skarbu Państwa lub Komisją Selekcyjną powołaną na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 1993 r. o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji (Dz.U. poz. 202, z późn. zm.3))4),
i) posiada potwierdzenie złożenia egzaminu przed komisją powołaną przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji5),
j) złożyła egzamin dla kandydatów na członków organów nadzorczych przed komisją egzaminacyjną wyznaczoną przez Prezesa Rady Ministrów,
k) złożyła egzamin dla kandydatów na członków organów nadzorczych przed komisją egzaminacyjną wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw aktywów państwowych;
2) nie pozostaje w stosunku pracy ze spółką ani nie świadczy pracy lub usług na jej rzecz na podstawie innego stosunku prawnego;
3) nie posiada akcji w spółce zależnej, z wyjątkiem akcji dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi;
4) nie wykonuje zajęć, które pozostawałyby w sprzeczności z jej obowiązkami jako członka organu nadzorczego albo mogłyby wywołać podejrzenie o stronniczość lub interesowność lub rodzić konflikt interesów wobec działalności spółki;
Czy radny może zasiadać w radzie nadzorczej spółki komunalnej ?
Radnego nie obowiązują zakazy określone w ustawie antykorupcyjnej (o ile nie jest członkiem zarządu powiatu lub województwa).
Radni gminy nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Identyczne regulacje obowiązują radnych powiatowych i wojewódzkich.
Radny gminy nie może być członkiem rady nadzorczej spółki, niezależnie od tego, jaki udział posiadają w niej gminne osoby prawne lub przedsiębiorcy, w których uczestniczą takie osoby. Nie musi to być udział większościowy, wystarczy minimalny udział.
Nie ma też znaczenia, kogo radny reprezentuje w takiej radzie, nie może w niej zasiadać ani jako reprezentant gminy (gminnej osoby prawnej), ani innego udziałowca (akcjonariusza) publicznego lub prywatnego, nawet jeżeli jest nim sam radny (może mieć do 10% udziałów lub akcji w takiej spółce), ani nawet jako przedstawiciel załogi.