Spis treści:
1. Czym jest gwarancja zapłaty za roboty budowlane?
2. Czy Skarb Państwa będący Inwestorem zobowiązany jest do przedłożenia gwarancji zapłaty?
3. Kiedy zastosowanie mają nowe przepisy?
Czym jest gwarancja zapłaty za roboty budowlane?
Zgodnie z art. 6491 § 2 k.c. gwarancja zapłaty jest gwarancją ubezpieczeniową bądź gwarancją bankową. Celem gwarancji zapłaty jest zabezpieczenie interesu prawnego wykonawcy lub podwykonawcy. Gwarancja zapłaty stanowi jednostronne zobowiązanie gwaranta do zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości wynagrodzenia wykonawcy lub podwykonawcy za realizację robót budowlanych, żądającego udzielenia gwarancji.
Czy Skarb Państwa będący Inwestorem zobowiązany jest do przedłożenia gwarancji zapłaty?
Ustawą z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw ustawodawca dokonał zmiany art. 6491 k.c. poprzez dodanie do jego treści §11 zgodnie z treścią którego uprawnienie do żądania przedstawienia gwarancji zapłaty nie przysługuje, gdy inwestorem jest Skarb Państwa.
Nowa regulacja weszła w życie z dniem 16 października 2023 r.
W rezultacie dokonana nowelizacja wykluczyła uprawnienie wykonawcy lub generalnego wykonawcy do żądania przedłożenia gwarancji zapłaty przewidziane w art. 6491 § 1 k.c., jeżeli inwestorem jest Skarb Państwa.
W uzasadnieniu projektu zmian do art. 6491 § 1 k.c. wskazano, iż pierwotną przyczyną wprowadzenia do kodeksu cywilnego art. 6491 k.c. była potrzeba zapobiegnięcia nieregulowaniu przez inwestorów i wykonawców robót budowalnych wynagrodzenia za wykonane prace. Tymczasem Skarb Państwa nie posiada ryzyka niewypłacalności i niewypłacenia wynagrodzenia. W dalszej kolejności w uzasadnieniu nowelizacji wskazano na istnienie innego przywileju Skarbu Państwa w postaci zakazu zabezpieczenia roszczeń przysługujących wobec Skarbu Państwa w toku postępowania zabezpieczającego, jak również podkreślono zdaniem ustawodawcy częste nadużywanie żądania wystawienia gwarancji zapłaty przez wykonawców realizujących pracę na rzecz inwestora będącego Skarbem Państwa. Wskazano, iż przedmiotowe żądanie przedstawienia gwarancji zapłaty stanowi często wstęp do odstąpienia od umowy z inwestorem, zanim to inwestor wystąpi z takim oświadczeniem oraz ma na celu uniknięcie odpowiedzialności z tytułu naruszeń umowy dokonanych przez wykonawcę.
Argumenty te nie wydają się być dostatecznie przekonujące i uzasadniające wprowadzoną zmianę.
Kiedy zastosowanie mają nowe przepisy?
Warto odnotować, iż nowa regulacja nie znajduje zastosowania wyłącznie do umów, które zostały zawarte po dniu wejścia w życie znowelizowanego przepisu, ale ma ona zastosowanie także do umów o roboty budowlane zawartych przed dniem wejścia w życie w stosunku do których wykonawca nie wystąpił z żądaniem przedstawienia gwarancji zapłaty.
Czy w aktualnym stanie prawnym brak jest możliwości uzyskania zabezpieczenia płatności w sytuacji, gdy Inwestorem jest Skarb Państwa?
Chociaż nowo dodany art. § 11 art. 6491 k.c. pozbawia wykonawcę lub generalnego wykonawcę prawa do żądania od inwestora będącego Skarbem Państwa prawa do żądania przedstawienia gwarancji zapłaty za roboty budowlane uregulowanego przepisami prawa cywilnego, to wskazać należy, iż wydaje się, że nowa regulacja nie stoi na przeszkodzie zawarcia w umowie stron uregulowania, które zabezpieczałoby uprawnienie wykonawcy do otrzymania wynagrodzenia w związku z realizacją robót budowlanych.