Podmioty prowadzące działalność gospodarczą muszą liczyć się z faktem, iż ich działalność w aspekcie wywiązywania się z obowiązku ponoszenia ciężaru uiszczania należności publicznoprawnych, jest w orbicie zainteresowania zarówno fiskusa, jak również organów ścigania.
Ustawa kodeks karny skarbowy, jak sama nazwa sugeruje, reguluje między innymi czyny, których popełnienie skutkuje odpowiedzialnością karną skarbową. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, które zostały w nim uregulowane, dzielą się na różne rodzaje. Niektóre przestępstwa mogą polegać jedynie na niedochowaniu pewnych obowiązków, takich jak obowiązek prowadzenia ksiąg, natomiast inne czyny mogą polegać na bądź skutkować nieuiszczeniem podatku lub uiszczeniem podatku w zaniżonej wysokości, czyli na uszczupleniu należności publicznoprawnej.
Jak stanowi art. 53 § 27 k.k.s. należność publicznoprawna uszczuplona czynem zabronionym jest to wyrażona liczbowo kwota pieniężna, od której uiszczenia lub zadeklarowania uiszczenia w całości lub w części osoba zobowiązana uchyliła się i w rzeczywistości ten uszczerbek finansowy nastąpił.
Cel postępowania karnego skarbowego
Przepisy kodeksu karnego skarbowego mają na celu takie ukształtowanie postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, aby osiągnięte zostały cele tego postępowania w zakresie wyrównania uszczerbku finansowego Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innego uprawnionego podmiotu, spowodowanego takim czynem zabronionym.
Zabezpieczenie wyrównania uszczerbku finansowego
Niezależność odpowiedzialności karnej skarbowej od odpowiedzialności finansowej oznacza, że pomimo poniesienia odpowiedzialności karnej skarbowej za popełnienie czynu zabronionego przez kodeks karny skarbowy, podmiot skazany nadal jest obowiązany do uiszczenia należności publicznoprawnej, jeśli dotąd jej nie zapłacił.
W przypadku prawomocnego skazania za popełnienie czynu zabronionego skutkującego uszczupleniem należności publicznoprawnej, należy liczyć się z możliwością nałożenia obowiązku uiszczenia należności w wyznaczonym terminie, jeżeli należności dotychczas nie uiszczono.
Zabezpieczenie uiszczenia uszczuplonej należności publicznoprawnej w postępowaniu karnym skarbowym
Podstawa prawna do zabezpieczenia majątku na poczet potencjalnych zobowiązań pieniężnych wynikających z przyszłego orzeczenia znajduje się zarówno w kodeksie karnym skarbowym, jak również w kodeksie postępowania karnego.
Kodeks postępowania karnego w art. 291 stanowi, że w razie samego już zarzucenia oskarżonemu popełnienia przestępstwa, za które można orzec sankcję o charakterze pieniężnym, może z urzędu nastąpić zabezpieczenie wykonania tego orzeczenia na mieniu oskarżonego lub na mieniu, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w okresie 5 lat przed popełnieniem przestępstwa do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia będzie niemożliwe albo znacznie utrudnione.
Kodeks karny skarbowy domyka tę regulację, przewidując, iż w razie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego można zabezpieczyć także środek karny, obowiązek zwrotu korzyści majątkowej oraz uiszczenie należności publicznoprawnej uszczuplonej czynem zabronionym, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia w zakresie tych środków, obowiązku lub ściągnięcie uszczuplonej należności publicznoprawnej będzie niemożliwe lub znacznie utrudnione.
Powyższe oznacza, że sam już zarzut oraz przesłanka niemożliwego lub znacznie utrudnionego wykonania orzeczenia w zakresie elementów wyroku o charakterze pieniężnym stanowi podstawę do zabezpieczenia majątkowego. Zabezpieczenie majątkowe może przybrać różne postaci, dla przykładu ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości, zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego, ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej, ustanowienie przymusowego zarządu przedsiębiorstwa i wyznaczenie zarządcy i innych.
Moment ustanowienia zabezpieczenia majątkowego
Jak wskazano powyżej, ustanowienie zabezpieczenia majątkowego jest możliwe po przedstawieniu zarzutów w postępowaniu przygotowawczym. Samo postanowienie prokuratora jest jednak natychmiast wykonalne. Powyższe oznacza, że do ustanowienia zabezpieczenia majątkowego na mieniu podejrzanego może dojść zaraz po przedstawieniu zarzutu, o ile są spełnione pozostałe przesłanki do ustanowienia zabezpieczenia majątkowego.
Podsumowanie
Niniejszy artykuł miał na celu unaocznienie, jak niewielka jest granica od zarzutu karnoskarbowego do obciążenia majątku danej osoby wybranym przez prokuratora sposobem zabezpieczenia majątkowego. Sam fakt zarzucenia czynu zabronionego przez kodeks karny skarbowy oraz potencjalna dolegliwość finansowa w przyszłym orzeczeniu, np. w postaci obowiązku uiszczenia uszczuplonej należności publicznoprawnej, a także przyjęcie wystąpienia nieostrej przesłanki w postaci obawy co do niemożliwości lub znacznego utrudnienia wykonania orzeczenia są wystarczające, aby obciążyć majątek osoby, której zarzuca się przestępstwo lub wykroczenie skarbowe.