Jednym z przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym, penalizowanym przez kodeks karny, jest czyn zabroniony określany jako przestępstwo niwelowania dokumentacji działalności gospodarczej.
Jaki jest przedmiot ochrony czynu nieprowadzenia działalności gospodarczej
Czyn zabroniony, który jest przedmiotem zainteresowania niniejszego wpisu, został uregulowany w art. 303 § 1 k.k., który stanowi, że kto wyrządza szkodę majątkową osobie fizycznej, prawnej albo jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą, w szczególności niszcząc, usuwając, ukrywając, przerabiając lub podrabiając dokumenty dotyczące tej działalności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Przyjmuje się, że przedmiotem ochrony jest z jednej strony mienie, z drugiej strony interes innych uczestników obrotu gospodarczego, którzy powinni mieć prawo do uzyskania rzetelnej informacji dotyczącej sytuacji innych podmiotów gospodarczych.
Czym jest dokumentacja działalności gospodarczej?
Pojęcie dokumentacji działalności gospodarczej należy rozumieć szeroko. Obejmuje ono dokumenty, których prowadzenie przewidują ustawy podatkowe, przepisy o rachunkowości, czy przepisy dotyczące specyfiki określonej działalności gospodarczej. Będą to więc księgi rachunkowe, rejestry, ewidencje, sprawozdania, bilanse, itp.
W jaki sposób można popełnić przestępstwo niwelowania dokumentacji działalności gospodarczej
Przestępstwo można popełnić albo poprzez nieprowadzenie działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą. Dokumentacja nieprawdziwa to dokumentacja poświadczająca nieprawdę. Dokumentacja nierzetelna to dokumentacja, która jest prowadzona w sposób uniemożliwiający lub utrudniający ustalenie prawdziwego stanu sytuacji danego podmiotu.
Kodeks karny wskazuje przykładowe działania, które może podjąć sprawca czynu opisanego w art. 303 § 1 k.k., jednakże nie jest to wyliczenie wyczerpujące. Są to: niszczenie, usuwanie, ukrywanie, przerabianie lub podrabianie dokumentów dotyczących tej działalności.
Wyrządzenie szkody majątkowej
Aby można było przypisać sprawcy odpowiedzialność karną na gruncie przywołanego przepisu, konieczne jest wystąpienie skutku w postaci wyrządzenia szkody majątkowej.
Przy czym, jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, przestępstwa określone w komentowanym przepisie mają charakter wnioskowy.
Sprawca przestępstwa niwelowania dokumentacji działalności gospodarczej
Sprawcą przestępstwa, gdy zachowanie sprawcy polega na działaniu, może być każdy podmiot zdolny do ponoszenia odpowiedzialności karnej, który faktycznie zajmował się prowadzeniem dokumentacji. Natomiast do odpowiedzialności za zaniechanie (nieprowadzenie dokumentacji) pociągnięta może być tylko ten, na kim ciążył prawny szczególny obowiązek prowadzenia określonego rodzaju dokumentacji. Obowiązek może wynikać np. z ustawy, orzeczenia sądu, decyzji uprawnionego organu lub umowy.
Omawiane przestępstwo może zostać popełnione jedynie umyślnie, zarówno w postaci zamiaru bezpośredniego, jak i ewentualnego.
Podsumowanie
Niniejszy wpis ma na celu uświadomienie, jak ważne jest rzetelne prowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej. Od razu należy zaznaczyć, że przytoczona regulacja nie pokrywa się np. z przestępstwami uregulowanymi w kodeksie karnym skarbowym, penalizującymi nieprowadzenie lub nierzetelne prowadzenie ksiąg, z uwagi na inny przedmiot ochrony przewidziany przez kodeks karny i kodeks karny skarbowy, a także okoliczność, iż do popełnienia czynu z art. 303 k.k. konieczne jest wystąpienie szkody majątkowej.