W dniu 16 września 2021 r. weszła w życie nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego oraz innych ustaw uchwalona Ustawą z 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja w znacznej mierze skupia się na implementacji orzeczeń Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej do polskiego porządku prawnego. Poniżej zaprezentowano omówienie najważniejszych zmian.
Uchylenie monopolu operatora wyznaczonego
Dotychczas jedynie nadanie przesyłki poleconej za pośrednictwem operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe, zapewniało stronom i innym uczestnikom postępowania gwarancję zachowania terminu wniesienia przesyłki do sądu równą terminowi przekazania tej przesyłki operatorowi wyznaczonemu. W Wyroku C-545/17 TSUE uznał powyższą regulację za niedopuszczalną, nie widząc podstaw do uprzywilejowania jedynie jednego operatora wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej.
W rezultacie ustawą z dnia 11 sierpnia 2021 r. ustawodawca dokonał zmiany art. 165 § 2 k.p.c. polegającej na dopuszczeniu faktycznej możliwości dokonywania przez strony oraz uczestników postępowania cywilnego, skutecznego (gwarantującego zachowanie terminu do dokonania czynności procesowej) nadawania pism procesowych do sądu w polskich placówkach pocztowych wszystkich operatorów pocztowych w rozumieniu ustawy Prawo pocztowe lub w placówkach podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji na terenie Unii Europejskiej. Warunkiem zachowania terminu jest nadanie przesyłki w formie przesyłki poleconej.
Praktyczną konsekwencją nowelizacji będzie m.in. możliwość nadania pisma procesowego m.in. za pośrednictwem przesyłek kurierskich.
Postępowanie nakazowe na podstawie weksla własnego w sprawach przeciwko konsumentom
W celu zapewnienia sądowi orzekającemu możliwości dokonania oceny umowy pod względem występowania w niej klauzul niedozwolonych do czego sąd rozpoznający sprawę zobowiązany jest z urzędu [vide: Wyrok TSUE C-176/17] w sprawach, w których roszczenie zabezpieczone jest wekslem, na powoda został nałożony na mocy znowelizowanego art. 485 § 2 k.p.c. obowiązek dołączania do pozwu umowy z której wynika roszczenie zabezpieczenie wekslem wraz z deklaracją wekslową oraz załącznikami, jeżeli dłużnikiem jest konsument. Ponadto powód został zobowiązany do zawarcia w pozwie przeciwko osobie fizycznej oświadczenia czy roszczenie kierowane jest przeciw konsumentowi.
Brak załączenia do pozwu umowy oraz deklaracji wekslowej skutkować będzie niemożnością wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i prowadzić będzie do skierowania sprawy w procesie z udziałem pozwanego. Zaś brak przedłożenia oryginału weksla lub czeku bądź brak zamieszczenia oświadczenia o charakterze dochodzonego przeciw osobie fizycznej roszczenia stanowić będzie brak formalny pozwu, podlegający uzupełnieniu pod rygorem zwrotu pozwu. Istotną nowością jest również możliwość ukarania przez sąd orzekający grzywną powoda lub pełnomocnika, jeżeli złoży on nieprawdziwe oświadczenie o niekonsumenckim charakterze w złej wierze lub wskutek niedbalstwa.
Maksymalna opłata sądowa od zarzutów od nakazu zapłaty dla pozwanego konsumenta
W ramach nowelizacji ustawodawca wprowadził również zmiany w art. 19 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ustalając maksymalną wysokość opłaty sądowej od zarzutów od nakazu zapłaty w sprawach, w których pozwanym jest konsument. Górna granica opłaty sądowej została ustalona na kwotę 750,00 PLN.
Nowe terminy zaskarżania nakazu zapłaty
Nowelizacją z dnia 11 sierpnia 2021 r. ustawodawca zdecydował się na wydłużenie oraz ujednolicenie terminów do zaskarżenia nakazu zapłaty. Nowelizacja obejmuje wszystkich pozwanych niezależnie od ich statusu, zaś termin do wniesienia środka zaskarżenia uzależniony jest od miejsca doręczenia nakazu zapłaty. Znowelizowane terminy do zaskarżenia nakazu zapłaty są następujące:
- Dwa tygodnie w przypadku nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym, gdy doręczenie nakazu zapłaty pozwanemu ma nastąpić w kraju,
- Miesiąc, gdy doręczenie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwanemu ma nastąpić poza granicami kraju, ale na terytorium UE,
- Miesiąc, gdy doręczenie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym pozwanemu ma nastąpić na terytorium UE (co w tym przypadku oznacza również terytorium Rzeczpospolitej Polskiej)
- Trzy miesiące, gdy doręczenie nakazu zapłaty (w postępowaniu upominawczym i nakazowym) pozwanemu ma mieć miejsce poza terytorium UE,
Na zakończenie nie sposób pominąć nowelizacji prawa wekslowego i powiązanej z nim nowelizacji kodeksu wykroczeń, która nie jest regulacją prawa procesowego, lecz została ujęta w ustawie z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie kodeksu postępowania cywilnego i innych ustaw.
Zakaz przenoszenia weksla wystawionego przez konsumenta
Wprowadzony omawianą ustawą nowelizacyjną art. 11a prawa wekslowego wyłącza możliwość przenoszenia ze skutkami indosu weksla wystawionego przez konsumenta na zabezpieczenie roszczeń z umowy. Przedmiotowe oznacza, iż weksel wystawiony przez konsumenta w relacji z przedsiębiorcą będzie musiał zawierać klauzulę „nie na zlecenie”. Przyjęcie od konsumenta weksla lub czeku bez klauzuli uniemożliwiającej przeniesienie poprzez indos stawi zgodnie z nowelizacją kodeksu wykroczeń wykroczenie stypizowane w art. 138 c § 3a k.w.
W zakresie przepisów intertemporalnych ustawodawca uchwalił, iż wobec weksli wystawionych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe, podobnie względem nakazów zapłaty wydanych przed dniem wyjścia w życie nowelizacji.