Spis treści:
1. Kogo dotyczy Specustawa – wątpliwości
2. Szeroki zakres zastosowania Specustawy
3. Legalny pobyt obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski po 24.02.2022 r.
4. Legalny pobyt obywateli Ukrainy, którzy przebywali w Polsce przed 24.02.2022 r.
5. Legalny pobyt obywateli Ukrainy do 4.03.2023 r.
Dzięki przepisom ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (zwanej potocznie „Specustawą”), obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski po dniu 24 lutego 2022 roku z zamiarem pozostania w naszym kraju, mają z mocy prawa zapewniony legalny pobyt w naszym kraju do dnia 4 marca 2023 r. Wciąż jednak pojawiają się wątpliwości, do kiedy mogą w Polsce przebywać obywatele Ukrainy, którzy byli już w Polsce przed wybuchem wojny i mieli wówczas zalegalizowany pobyt, czy nawet pracę. Czy specustawa też ich obejmuje?
Kogo dotyczy Specustawa – wątpliwości
Niejasności w zakresie ustalenia, kogo konkretnie dotyczy Specustawa i płynące z niej benefity, zgłaszają przede wszystkim pracodawcy, którzy mają obowiązek weryfikować podstawę legalnego pobytu cudzoziemca w Polsce przed powierzeniem mu pracy. Wątpliwości są jak najbardziej uzasadnione, biorąc pod uwagę treść pierwszych zdań Specustawy. W art. 1 ust. 1 możemy bowiem przeczytać, że ustawa „określa szczególne zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”.
Szeroki zakres zastosowania Specustawy
Powyższa informacja nie jest jednak wyczerpująca i znajduje rozwinięcie w dalszych przepisach. W art. 1 ust. 3 Specustawy możemy znaleźć informację, że określa ona również „niektóre uprawnienia obywateli Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny” oraz „szczególne zasady przedłużania okresów legalnego pobytu obywateli Ukrainy oraz wydanych im przez organy polskie dokumentów dotyczących uprawnień w zakresie wjazdu i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”. Dosłowne brzmienie tych wyrażeń nie uzależnia zastosowania od celu czy momentu wjazdu do Polski, a odnosi się do obywateli Ukrainy – ogółem. Sugeruje to zatem, że faktyczny zakres zastosowania poszczególnych regulacji specustawy wykracza poza uregulowania dot. osób, które przyjechały do Polski po 24.02.2022 roku.
Legalny pobyt obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski po 24.02.2022 r.
Najczęściej powoływaną regulacją Specustawy jest art. 2 ust. 1, zgodnie z którym, jeżeli obywatel Ukrainy przybył do Polski po 24.02.2022 r. w związku z działaniami wojennymi na Ukrainie i z zamiarem pozostania tu – jego pobyt jest automatycznie legalny do 4 marca 2024 r. Problem w tym, że brzmienie tego przepisu ogranicza jego zastosowanie do przyjezdnych po wybuchu wojny. Co zatem z osobami, które przebywały tu wcześniej?
Legalny pobyt obywateli Ukrainy, którzy przebywali w Polsce przed 24.02.2022 r.
Pobyt w Polsce osób, które były w Polsce jeszcze przed wybuchem wojny, regulowały stosowne wizy i zezwolenia wydane takich samych zasadach jak dla innych cudzoziemców. Ważność tych dokumentów niejednokrotnie podlegała przesłużeniu na podstawie przepisów Tarczy antykryzysowej (wydłużenie ważności do 1 sierpnia 2023 r.). Obecnie, przepisy covidowe już nie obowiązują i tutaj dla obywateli Ukrainy pojawia się pytanie – czy Specustawa ma w takiej sytuacji zastosowanie? Tak! Jeżeli cudzoziemiec jest obywatelem Ukrainy należy odwołać się do art. 42 ust. 5a Specustawy, który stanowi o przedłużeniu legalnego pobytu w Polsce również tych osób. Jak stanowi powołana tu regulacja: „Jeżeli ostatni dzień okresu ważności zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego obywatelowi Ukrainy przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., okres ważności tego zezwolenia ulega przedłużeniu z mocy prawa do dnia 4 marca 2024 r”. Można zauważyć, że jest to regulacja analogiczna do tej covidowej, mająca na celu przeciwdziałanie popadaniu przez obywateli Ukrainy w nielegalny pobyt.
Legalny pobyt obywateli Ukrainy do 4.03.2023 r.
Odpowiadając na zaadresowane wątpliwości pracodawców – zarówno Ci obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski po 24.02.2022 r. w związku z działaniami wojennymi, jak i Ci, którzy przebywali w Polsce wcześniej na podstawie zezwoleń, których okres ważności przypadał po 24.02.2022 r., mogą przebywać w Polsce legalnie do 4 marca 2024 r.