Wbrew swojej nazwie, Karta Polaka może być przyznana osobom nieposiadającym obywatelstwa polskiego ani zezwolenia na pobyt stały na terytorium Polski. Warunkiem jej wydania jest wykazanie przynależności do narodu polskiego oraz spełnienie ustawowych przesłanek. Karta przyznaje jej posiadaczowi określone ulgi i uprawnienia, a nawet prawo do świadczenia pieniężnego.
Warunki wydania Karty Polaka
Związek z polskością
Aby otrzymać Kartę Polaka, obok pisemnej deklaracji przynależności do narodu polskiego złożonej w obecności Konsula, należy wykazać swój związek z polskością. O związku tym świadczą przynajmniej podstawowa znajomość języka polskiego, który cudzoziemiec uważać musi za język ojczysty, a także znajomość i kultywowanie polskich tradycji i zwyczajów. W razie braku dokumentów stwierdzających powyższe, okoliczności te stwierdza Konsul w wywiadzie z cudzoziemcem.
Pochodzenie
Dodatkowo, cudzoziemiec powinien przedstawić dowody na to, że co najmniej jedno z jego rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie. Alternatywnie można przedstawić zaświadczenie organizacji polskiej lub polonijnej potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka polskiego i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej, przy czym musi ono obejmować okres co najmniej ostatnich 3 lat.
Repatriacja
Konieczne jest także złożenie oświadczenie, że cudzoziemiec lub jej wstępni (czyli: rodzice, dziadkowie, pradziadkowie) nie repatriowali się lub nie zostali repatriowani z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie umów repatriacyjnych zawartych w latach 1944–1957 przez Rzeczpospolitą Polską albo przez Polską Rzeczpospolitą Ludową z Białoruską Socjalistyczną Republiką Radziecką, Ukraińską Socjalistyczną Republiką Radziecką, Litewską Socjalistyczną Republiką Radziecką.
Procedura ubiegania się o Kartę Polaka
O Kartę wnioskuje się do polskiego urzędu konsularnego, osobiście. W przypadku konsulatów w Ukrainie zasady składania wniosków mogą ulec zmianie w związku z aktualną sytuacją wywołaną konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Dokument wydawany jest co do zasady na okresy 10-letnie z możliwością przedłużenia. Procedura jest wolna od opłat. Termin rozpatrzenia wniosku o wydanie Karty Polaka nie powinien przekraczać dwóch miesięcy.
Korzyści z posiadania Karty Polaka
Osoba legitymująca się Kartą Polaka posiada szereg preferencyjnych względem innych cudzoziemców uprawnień, takich jak:
- zwolnienie z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę;
- możliwość podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy;
- możliwość kształcenia na studiach, w tym doktoranckich oraz korzystania z innych form kształcenia, także uczestniczenia w badaniach naukowych i pracach rozwojowych;
- prawo korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych;
- ulga 37% przy przejazdach w Polsce w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych;
- bezpłatny wstęp do wybranych muzeów państwowych w Polsce;
- pomoc konsula w sytuacji zagrożenia życia lub bezpieczeństwa, w ramach jego kompetencji, z zastosowaniem i poszanowaniem zwyczajów i prawa międzynarodowego,
- zwolnienie z opłat konsularnych za 1) przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy krajowej w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka oraz za 2) przyjęcie i opracowanie wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego;
- pierwszeństwo przy ubieganiu się o pomoc finansową przeznaczoną na wspieranie Polaków za granicą.
Należy pamiętać, że Karta Polaka nie uprawnia do legalnego pobytu w Polsce.
Świadczenie pieniężne
W przypadku, gdy posiadacz Karty Polaka złoży wniosek o pobyt stały, jest on uprawniony do otrzymania świadczenia pieniężnego na częściowe pokrycie utrzymania w Polsce. Świadczenie pieniężne przyznaje się na okres do 9 miesięcy. Jego wysokość wynosi:
- w okresie pierwszych 3 miesięcy: równowartość 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę (obowiązującego w roku złożenia wniosku o przyznanie świadczenia pieniężnego) – na wnioskodawcę i jego małżonka + równowartość 50% tej kwoty (czyli 25% wynagrodzenia minimalnego) na każde małoletnie dziecko;
- w okresie od 4. do 9. Miesiąca: odpowiednio 60% kwot określonych w pkt 1.