18 października 2021 r. opublikowano projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Konieczność wdrożenie przepisów, dotyczących sygnalistów wynika z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Termin na wdrożenie mija 17 grudnia 2021 r.
Przedsiębiorcy zatrudniający przynajmniej 250 pracowników zobowiązani będą do wdrożenia nowych przepisów w 2021 roku. Pracodawcy z sektora prywatnego zatrudniający minimum 50 pracowników mają czas do 17 grudnia 2023 roku.
Kluczowe obowiązki, które nakłada ustawa obejmują między innymi:
- wdrożenie mechanizmów praktycznie chroniących sygnalistów przed odwetem,
- udostępnienie kanałów umożliwiających poufne zgłoszenie naruszenia,
- przekazanie pracownikom jasnych informacji dotyczących trybu dokonywania zgłoszeń,
- wyznaczenie niezależnego podmiotu upoważnionego do podejmowania działań następczych
z zachowaniem należytej staranności, - wypracowanie zasad rozpatrywania zgłoszeń oraz przekazywania sygnalistom informacji zwrotnej
w ściśle określonych terminach, - określenie środków, jakie mogą zostać zastosowane w przypadku naruszenia prawa,
Katalog spraw, które mogą być przedmiotem zgłoszenia został rozszerzony o przepisy krajowe. Doprecyzowano, że naruszenie będące przedmiotem zgłoszenia może polegać nie tylko na działaniu sprzecznym z przepisami ustawy ale także na zaniechaniu działania lub obejściu przepisów. Ustawa przewiduje szeroki katalog naruszeń prawa, które mogą zgłaszać sygnaliści, obejmujący m.in. kwestie AML/CFT, zamówienia publiczne, ochronę prywatności i danych osobowych czy zasady konkurencji. Pracodawca może ponadto rozszerzyć ten katalog według własnego uznania, np. o sprawy etyczne, mobbing, dyskryminację.
Zgłoszenia wewnętrzne (czyli kierowane do pracodawcy) mogą być składane przez pracowników. Możliwe będzie jednak rozszerzenie tego katalogu także na inne osoby, np. osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych, kandydatów, byłych pracowników, stażystów czy kontrahentów wymaga stosownego zapisu w regulaminie zgłoszeń wewnętrznych.
Projekt ustawy jasno wskazuje, że wobec zgłaszającego nie mogą być podejmowane działania odwetowe. Ustawa w art. 11 wymienia przykładowe działania, których nie można stosować wobec sygnalistów.
Warto również zwrócić uwagę na przepisy karne, które po pierwsze mogą znięchać sygnalistów przed dokonywaniem zgłoszeń, a po drugie mają za zadanie zapewnić, że pracodawca nie będzie zasypywany bezpodstawnymi zgłoszeniami. Kto bowiem dokonał zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Pracodawcy winni zaś zwrócić uwagę, że jeżeli wbrew przepisom ustawy nie ustanowili wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych albo ustanowiona przez niego procedura narusza art. 29 ust. 1, mogą podlegać grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Projekt ustawy trafił obecnie do konsultacji.