Aktualne przepisy prawne nakładają na wszystkie przedsiębiorstwa przeprowadzające transakcje z podmiotami powiązanymi obowiązek stworzenia opracowania, jakim jest dokumentacja cen transferowych. Takie zobowiązanie wynika z faktu, że ceny transferowe stosowane w tego typu transakcjach mogłyby mieć wpływ na pozycję grupy kapitałowej wobec innych podmiotów konkurencyjnych działających na rynku. Poniżej dokładnie wyjaśniamy, dlaczego tego rodzaju przepisy zostały wdrożone nie tylko do polskiego porządku prawnego.
Ceny transferowe – co to jest? Definicja legalna
Ceny transferowe w Polsce kształtowane są przez przepisy umieszczone w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych oraz w ustawie z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 11a ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT (adekwatnie art. 23m ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT) definicja legalna określa, że jest to „rezultat finansowy warunków ustalonych lub narzuconych w wyniku istniejących powiązań, w tym cena, wynagrodzenie, wynik finansowy lub wskaźnik finansowy”. Jak jednak w praktyce odpowiedzieć na pytanie – czym są ceny transferowe?
Za ceny transferowe należy uznać kwotę, po której podmiot przekazuje towary materialne i wartości niematerialne (w ramach umów kupna, sprzedaży czy transferu) lub świadczy usługi podmiotowi powiązanemu. Tym samym przedstawiane określenie odnosi się do transakcji towarowych, usługowych, finansowych i pozostałych – bez względu na kategorię towarów lub usług, ale w ramach z góry określonych progów (limitów transakcyjnych), po których konieczne jest opracowanie dokumentacji cen transferowych.
Warto podkreślić, że chociaż każdy kraj indywidualnie określa swoje wymogi prawne związane z tematyką cen transferowych, to większość państw opiera się na wytycznych Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Cooperation and Development, OECD) – zwłaszcza w obszarze ogólnych zasad (przy różnicach w interpretacji czy sposobie stosowania).
Podmioty powiązane i niepowiązane – jak je od siebie odróżnić?
Ceny transferowe obowiązują w transakcjach z podmiotami powiązanymi, za które – zgodnie z obowiązującymi przepisami podatkowymi – uznaje się osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, a także zagraniczne zakłady, które biorą udział w zarządzaniu innym przedsiębiorstwem lub w jego kontroli albo posiadają udział w kapitale i zysku tego przedsiębiorstwa. W ustawach o CIT oraz PIT polski ustawodawca wskazał pewne kryteria, które pozwalają na stwierdzenie, czy dane podmioty są ze sobą powiązane. W myśl art. 11a ust. 1 pkt 4) ustawy o CIT oraz art. 23m ust. 1 pkt 4) ustawy o PIT podmioty powiązane to:
- podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot,
- podmioty, na które wywiera znaczący wpływ:
- ten sam inny podmiot lub
- małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot,
- spółka niebędąca osobą prawną i jej wspólnik,
- podatnik i jego zagraniczny zakład, a w przypadku podatkowej grupy kapitałowej – spółka kapitałowa wchodząca w jej skład i jej zagraniczny zakład.
Na podstawie powyższych przepisów należy stwierdzić, że w przypadku szerokiej kategorii podmiotów powiązanych występuje zależność związana z osobami oraz kapitałem, która wymaga – w obszarze wywierania znaczącego wpływu – dodatkowego wyjaśnienia. Ustawa o CIT oraz o PIT za „wywieranie znaczącego wpływu” rozumie:
- posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25% udziału w kapitale lub praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających lub udziałów lub praw do udziału w zyskach, stratach, lub majątku, lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych,
- faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej,
- pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia.
Tym samym wyróżniamy 3 rodzaje powiązań, jakie mogą istnieć między podmiotami działającymi w ramach tej samej grupy kapitałowej:
- rodzinne (pokrewieństwo i powinowactwo),
- osobowe (łączenie funkcji członka zarządu i rady nadzorczej w dwóch osobnych podmiotach),
- kapitałowe (posiadanie udziałów czy praw głosu).
W praktyce za podmioty powiązane najczęściej uznaje się spółki-matki oraz ich krajowe lub zagraniczne spółki-córki lub spółki-siostry, między którymi dochodzi do przepływów towarowych, handlowych, środków finansowych czy wartości niematerialnych (w ramach grupy kapitałowej). Tego typu transakcje przyjmują również często postać świadczenia usług na rzecz spółek przez ich właścicieli i zarządy.
Ceny transferowe – obowiązujące progi oraz terminy
Lokalna dokumentacja cen transferowych (tzw. local file) lub dokumentacja master file (grupowa) musi zostać sporządzona (zgodnie z określonymi w przepisach prawnych wymogami oraz w z góry wskazanym terminie) za dany rok podatkowy w przypadku wszystkich podmiotów powiązanych, a także podmiotów, które dokonały transakcji z podmiotem, którego zarząd lub siedziba zlokalizowane są na terenie jednego z krajów stosujących tzw. „szkodliwą konkurencję podatkową”. Przygotowywana jest w przypadku, gdy transakcja jednorodna przekroczy wskazane w ustawie limity (z pewnymi wyjątkami), które wynoszą odpowiednio:
- 10 000 000 złotych dla transakcji towarowych i finansowych,
- 2 000 000 złotych dla transakcji usługowych i pozostałych (np. umorzenie długów czy wymiana udziałów),
- przy transakcjach zawieranych z podmiotami mającymi swoją siedzibę w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową: 2 500 000 zł – w przypadku transakcji finansowych oraz 500 000 zł w przypadku transakcji innych niż finansowe.
W art. 11k pkt 1 ustawy o CIT określony został wiążący termin na przygotowanie dokumentacji CT. Zgodnie z jego brzmieniem: „podmioty powiązane są obowiązane do sporządzania w postaci elektronicznej lokalnej dokumentacji cen transferowych za rok podatkowy, w terminie do końca dziesiątego miesiąca po zakończeniu roku podatkowego”. W przypadku większości podmiotów rok podatkowy jest równy rokowi kalendarzowemu, co oznacza, że za transakcje zrealizowane
od 2022 roku termin na przygotowanie niezbędnego opracowania będzie mijał wraz z końcem października.
W przypadku dokumentacji za 2021 rok doszło jednak do pewnych przedłużeń związanych z konsekwencjami pandemii COVID-19 (do 31 grudnia 2022 roku).
Jakie jest najważniejsza funkcja cen transferowych?
Nie ulega wątpliwości, że w dzisiejszych czasach przeprowadzanie transakcji transgranicznych jest powszechną praktyką – zadaniem cen transferowych w tym zakresie jest zadbanie o to, by były zawierane za zasadach rynkowych. W praktyce oznacza to, że podmioty powiązane zobowiązane są do stosowania zasady arm’s lenght, czyli „ustalania cen transferowych na warunkach, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane”.
Dlaczego powstały tego typu regulacje? Jak już wyżej wspomnieliśmy, poszczególne kraje stosują odmienne przepisy podatkowe. Ten fakt wymusza na organach administracji publicznej podejmowanie działań mających na celu sprawowanie kontroli nad tym, czy osiągane przez przedsiębiorstwa transgraniczne zyski (które powinny zostać opodatkowane np. w Polsce), nie są przerzucane poza jurysdykcję tego kraju w ramach chęci uniknięcia zapłaty części podatku.
Tym samym główną funkcją cen transferowych jest ograniczanie lub minimalizowanie ryzyka, jakie jest związane z podejmowaniem transakcji między podmiotami powiązanymi z jednej strony w obszarze przesuwania dochodów podlegających opodatkowaniu do krajów, w których poziom oprocentowania jest niższy, a z drugiej – zawyżania osiągniętej straty podatkowej. Z kolei wśród dodatkowych funkcji CT wymienimy również:
- Sprawowanie kontroli – ceny transferowe zapobiegają działaniom godzącym w interes państwa oraz konkurencyjność rynkową poprzez wymuszanie konieczności planowania oraz koordynacji podatków w grupie kapitałowej;
- Dokonywanie podziału dochodu – w ramach określania cen transakcyjnych można zachować swobodę planowania podatkowania przy pamiętaniu o obowiązku zachowania zasady rynkowości transakcji.
Ryzyko stosowania cen transferowych
W jaki sposób podmioty powiązane mogą zaniżać wysokość podatku dochodowego, który należy odprowadzić do kasy państwa? Zwykle odbywa się to za pomocą zaniżania przychodu lub odwrotnie – zwiększania kosztów nabycia towarów lub usług. W konsekwencji takiego działania możemy zaobserwować obniżenie stopy procentowej w całej grupie kapitałowej lub poprawę wyniku finansowego w przedsiębiorstwie, które odgrywa najważniejszą rolę. Właśnie z uwagi na to ryzyko organy podatkowe wymagają przygotowania dokumentacji CT zgodnie z obowiązującymi przepisami (z góry wskazane są m.in. elementy dokumentacji oraz metody ustalania cen transferowych).
Jakie skutki niesie za sobą kontrola cen transferowych? Jeśli w trakcie kontroli podatkowej lub karno-skarbowej okaże się, że dane przedsiębiorstwo nie przygotowało wymaganej przez przepisy prawne dokumentacji lub dokonało niewłaściwych oszacowań, zostaną zastosowane sankcje podatkowe oraz karno-skarbowe. Co więcej, konieczne może być dokonanie stosownych korekt w celu prawidłowego odzwierciedlenia dochodu pomiędzy podmiotami.
Ceny transferowe – już wiesz, o co chodzi
Co to są ceny transferowe? Teraz już na pewno potrafisz dokładnie odpowiedzieć na pytanie i dobrze wiesz, że odpowiednia znajomość oraz zrozumienie tego tematu stanowi podstawę właściwej realizacji określonego w polskich przepisach obowiązku w zakresie sporządzenia formularza TPR-C oraz przygotowywania dokumentacji CT. Z uwagi na to, że ten temat stanowi dla przedsiębiorców spore wyzwanie, kolejnym krokiem jest skorzystanie ze wsparcia, jakie oferuje doświadczony specjalista ds. cen transferowych, który jest najlepszym doradcą w zakresie unikania ryzyka podatkowego.