Ustawa Prawo zamówień publicznych, która wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2021 r. wprowadza nowe regulacje w zakresie podstaw wykluczenia z postępowania. Obligatoryjne podstawy wykluczenia zostały znacznie zawężone. W odniesieniu zaś do podstaw fakultatywnych (wymienionych w art. 109 ust. 1 pkt 1-5 lub 7 – m.in. naruszenie obowiązków dotyczących płatności podatków, opłat lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne), ustawa nakazuje Zamawiającemu kierować się zasadą proporcjonalności. Zamawiający może nie wykluczać wykonawcy, jeżeli wykluczenie byłoby w sposób oczywisty nieproporcjonalne, w szczególności, gdy kwota zaległych podatków lub składek na ubezpieczenie społeczne jest niewielka albo sytuacja ekonomiczna lub finansowa wykonawcy, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, jest wystarczająca do wykonania zamówienia.
Jak wskazuje UZP „już z samej istoty zasady proporcjonalności, nie jest możliwe abstrakcyjne określenie warunków umożliwiających zamawiającemu odstąpienie od wykluczenia. Konieczne jest zweryfikowanie przez zamawiającego realnej sytuacji zaistniałej w zdefiniowanych okolicznościach prowadzenia konkretnego postępowania, a przede wszystkim dokonanie oceny w stosunku do określonego wykonawcy. Używając wspomnianego w pytaniu przykładu kwoty zaległego podatku, można byłoby wskazać, że określona kwota, która dla jednego zamawiającego mogłaby zostać uznana za nieistotną, w przypadku innego mogłaby być nieosiągalna”.
Takie podejście będzie niestety rodziło problemy dla Zamawiających, którzy będą musieli zdać się na własne doświadczenie przy ocenie proporcjonalności. Wyjaśnienie wątpliwości dostarczy być może orzecznictwo Krajowej Izby Odwoławczej, które pojawi się na gruncie powołanego przepisu.