Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego spadkobierca lub obdarowany uniknie podatku od spadków i darowizn, jeżeli zgodnie z poleceniem darczyńcy lub testatora zakupi dla siebie mieszkanie. Wyrok z 6 czerwca 2018 r. (sygn. akt sprawy II FSK 1525/16) stanowi przełom dla osób, które zgodnie z wolą darczyńcy lub testatora mają zakupić dla siebie określony w poleceniu przedmiot.
Do tej pory w ww. sytuacji dominował pogląd, że nabycie majątku dla siebie wiąże się z obowiązkiem zapłaty podatku od spadków i darowizn. Możliwe było skorzystanie ze zwolnienia z podatku, m. in. określonego w art. 4a ustawy od spadków i darowizn, zgodnie z którym zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez osoby najbliższe spadkobiercy lub darczyńcy (wskazane w art. 4a ustawy) pod warunkiem zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (w tym wypadku wykonania polecenia testatora lub darczyńcy). W przypadku, gdy obdarowany lub spadkobierca nie zgłosił nabycia rzeczy w powyższym terminie, organy podatkowe domagały się zapłaty zaległego podatku.
W sprawie będącej przedmiotem wyroku podatniczka otrzymała darowiznę pieniężną od matki, której nie zgłosiła w ciągu wymaganych 6 miesięcy, wobec naczelnik urzędu skarbowego zażądał zapłaty podatku. Jednakże podatniczka wyjaśniła, że matka nałożyła na nią obowiązek wydatkowania otrzymanej darowizny na zakup nieruchomości. Powołała się na art. 7 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zgodnie z którym podstawę opodatkowania pomniejsza się o ciężary, a w przypadku gdy obdarowany został obciążony obowiązkiem wykonania polecenia, wartość obciążenia z tytułu tego polecenia stanowi ciężar darowizny – wobec powyższego w związku z wykonaniem polecenia (zakupu nieruchomości) nie miała obowiązku zapłaty podatku.
Organ podatkowy zajął stanowisko, że dla celów stosowania art. 7 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn wykonanie polecenia powinno zmniejszać majątek obdarowanego, co nie miało miejsca w sprawie będącej przedmiotem wyroku. Naczelny Sąd Administracyjny nie zgodził się z ww. poglądem stwierdzając, że istotny jest jedynie fakt wykonania polecenia.
Wyrok może sygnalizować korzystną linię orzeczniczą w zakresie opodatkowania polecenia testatora lub darczyńcy.