Jak wspomniano w jednym z wcześniejszych artykułów, polski kodeks karny przewiduje podleganie odpowiedzialności karnej za popełnienie wymienionych w nim przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym. Jednym z przestępstw należących do tego rodzaju jest tak zwane przestępstwo oszustwa kredytowego.
Regulacja przestępstwa oszustwa kredytowego
Omawiany czyn zabroniony został stypizowany w art. 297 kodeksu karnego, który w paragrafie pierwszym stanowi, że kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Przestępstwo oszustwa kredytowego może mieć również postać zaniechania, bowiem art. 297 § 2 kodeksu karnego stanowi, że karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 podlega sprawca, który wbrew ciążącemu obowiązkowi, nie powiadamia właściwego podmiotu o powstaniu sytuacji mogącej mieć wpływ na wstrzymanie albo ograniczenie wysokości udzielonego wsparcia finansowego, określonego w § 1, lub zamówienia publicznego albo na możliwość dalszego korzystania z instrumentu płatniczego.
Na czym polega działanie sprawcy oszustwa kredytowego z art. 297 § 1 k.k.
Działanie sprawcy czynu opisanego w § 1 polega na przedłożeniu podrobionego, przerobionego, poświadczającego nieprawdę albo nierzetelnego dokumentu albo nierzetelnego, pisemnego oświadczenia dotyczącego okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia. Dla popełnienia przestępstwa oszustwa kredytowego ważne jest, aby ów dokument lub pisemne oświadczenie dotyczyły okoliczności o istotnym znaczeniu dla wymienionych instrumentów.
Przestępstwo może popełnić każdy. Sprawca czynu musi działać z zamiarem bezpośrednim popełnienia przestępstwa.
Przestępstwo ma charakter formalny, czyli do jego popełnienia nie ma znaczenia, czy sprawca uzyskał wsparcie, instrument finansowy lub zamówienie.
Oszustwo (nie)tylko kredytowe
Pomimo okoliczności, iż omawiane przestępstwo nosi potoczną nazwę „oszustwa kredytowego”, może zostać popełnione nie tylko przy ubieganiu się o kredyt lub pożyczkę. Art. 297 § 1 k.k. stanowi, iż sprawca ma działać w celu uzyskania kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego.
Przestępstwo z art. 297 § 2 k.k.
Jest to przestępstwo, które może zostać popełnione przez zaniechanie osoby, na której ciąży obowiązek powiadomienia właściwego organu lub instytucji o powstaniu okoliczności mogących mieć wpływ na wstrzymanie lub ograniczenie wysokości udzielonego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia. Obowiązek powiadomienia instytucji lub właściwego organu odnosi się do tych instytucji czy organów, które podjęły decyzję o przyznaniu wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego. Powiadomienie powinno dotyczyć okoliczności, których uwzględnienie doprowadzi do wstrzymania lub ograniczenia wysokości udzielonych uprawnień.
Niepodleganie karze
Kodeks karny w art. 297 § 3 stanowi, że nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu płatniczego, określonych w § 1, zrezygnował z dotacji lub zamówienia publicznego albo zaspokoił roszczenia pokrzywdzonego.
Co istotne z punktu widzenia sprawcy, który rozważa skorzystanie z klauzuli niepodlegania karze, to nie nakłada ona na sprawcę dodatkowych obowiązków, w szczególności zaś nie wiąże się z koniecznością ujawnienia wszystkich okoliczności popełnionego przestępstwa.