Przedawnienie roszczeń – projekt kompleksowej nowelizacji

Przedawnienie roszczeń

Na dniach opublikowany został przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt Ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o prawach konsumenta.

Przygotowana nowelizacja zakłada skrócenie 10 – letniego generalnego terminu przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych do lat 6 – ciu. Sześcioletni termin przedawnienia roszczeń ma obejmować również roszczenia stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju, orzeczeń sądu polubownego jak również roszczenia stwierdzone ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd.

Dla świadczeń okresowych, roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz roszczeń okresowych należnych w przyszłości stwierdzonych w powyższy sposób przewidziano pozostawienie 3 letniego okresu przedawnienia roszczeń.

Pomimo pozostawienia 3 letniego okresu przedawnienia powyższych roszczeń –  rzeczywisty termin ich przedawnienia ulegnie wydłużeniu za sprawą zdania drugiego nowego brzmienia art. 118 kodeksu cywilnego w myśl którego „Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata”

Powyższe oznacza, iż w niektórych przypadkach termin przedawnienia określonego roszczenia może ulec wydłużeniu niemal o cały rok kalendarzowy, co obrazuje poniższy przykład.

W dniu 10 stycznia 2018 r. strony zawarły umowę o wykonanie strony internetowej ( umowa o dzieło) w której przewidziały termin wykonania przedmiotu umowy, a także termin zapłaty wynagrodzenia wykonawcy na dzień 25 stycznia 2018 r.

W przypadku nieotrzymania wynagrodzenia przez wykonawcę dzieła na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów prawa termin przedawnienia jego roszczenia o zapłatę wynagrodzenia upłynie z dniem 25 stycznia 2020 r. Zgodnie z projektowaną nowelizacją przepisów jako, że termin przedawnienia roszczeń z umowy o dzieło wynosi dokładnie 2 lata, a zatem nie jest krótszy zastosowanie znajdzie zdanie drugie normy art. 118 k.c, co skutkować będzie wydłużeniem terminu przedawnienia roszczenia do dnia 31 grudnia 2020 r.

Szczególnym regulacjom poddano skutki prawne upływu terminu przedawnienia roszczeń przeciwko konsumentowi. Jak wynika z projektowanego rozdziału 5a ustawy o prawach konsumenta sam upływ terminu przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi skutkować będzie niemożnością  dochodzenia roszczenia wobec konsumenta, chyba że zrzeknie się on „zarzut” przedawnienia po upływie okresu przedawnienia. Sąd w przypadku sporu przedsiębiorcy z konsumentem zobowiązany będzie badać z urzędu możliwość przedawnienia roszczenia. Aktualnie przedawnienie roszczenia uwzględnianie jest wyłącznie jako zarzut który może powołać strona procesu cywilnego, niezależnie od jaki status jej przysługuje.

Warto odnotować, iż projektowana zmiana nie ingeruje w ciężar dowodzenia ani nie tworzy domniemania istnienia przedawnienia roszczenia z upływem określonego czasu, niemniej zasadne wydaje się twierdzenie, iż po nowelizacji przepisów większą aktywnością w wykazaniu braku przedawnienia roszczenia będą musieli przejawiać wierzyciele.

Jednocześnie sądy w wyjątkowych przypadkach zostały wyposażone w możliwość nieuwzględnienia przedawnienia, jeżeli po rozważeniu interesu obu stron wymagają tego zasady słuszności, które należy badać przez pryzmat długości terminu przedawnienia, długości okresu od upływu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia oraz charakter okoliczności które spowodowały niedochodzenie roszczenia w tym zachowanie się zobowiązanego na opóźnienie wierzyciela w dochodzeniu roszczenia

Wierzyciele posiadający roszczenie których termin przedawnienia aktualnie wynosi lat 10, bądź gdy ich roszczenie zostało stwierdzone w sposób przewidziany w art. 125 kodeksu cywilnego powinni zwrócić szczególną uwagę na projektowany przepis intertemporalny art. 4  projektowanej ustawy.

W myśl podstawowej reguły przewidzianej w art. 4 ust. 1 do roszczeń które powstały przed dniem wejścia w życie nowelizacji i są nieprzedawnione stosuje się od chwili wejścia w życie nowelizacji nowe przepisy.

Jednakże, jeżeli zgodnie z nowym brzmieniem przepisów kodeksu cywilnego termin przedawnienia roszczenia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie nowych przepisów. Jeżeli jednak przedawnienie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia nastąpiłoby wcześniej, przedawnienie następuje z upływem wcześniejszego terminu.

Odmienne reguły mają zostać wprowadzone dla przedawnionych roszczeń przysługujących przeciwko konsumentom, w przypadku których jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy nie podniesiono zarzutu przedawnienia – podlegają w dniu wejścia w życie ustawy skutkowi określonemu w rozdziale 5a ustawy o prawach konsumenta, czyli przekształcają się w zobowiązania naturalne, chyba że dłużnik zrzekł się zarzutu przedawnienia.