Pytanie prejudycjalne i postępowanie główne
Austriacka organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskim wystąpiła do sądu gospodarczego w Wiedniu z powództwem o zapłatę wynagrodzenia z tytułu „wszelkiego rodzaju nośników danych” wobec Staro AG podmiotu świadczącego na rzecz swoich klientów biznesowych i prywatnych usługę udostępniania im przestrzeni do przechowywania danych w chmurze obliczeniowej.
Sąd I instancji oddalił powództwo uznając, iż uiszczając opłatę za serwery znajdujące się w Niemczech podmiot udostępniający usługi typu cloud świadczy usługę przechowywania online, a nie dostarcza nośniki danych, co w rezultacie skutkuje uznaniem, iż opłata reprograficzna ich nie dotyczy.
Sąd odwoławczy powziął jednak wątpliwości dotyczące zagadnień objętych powództwem poczynając od legalności samej procedury przechowywania kopii w chmurach obliczeniowych, a na możliwości pobierania opłat skończywszy, wobec czego zwrócił się do TSUE o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:
- Czy pojęcie »na dowolnych nośnikach« zawarte w art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy [2001/29] należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono również serwery, które znajdują się w posiadaniu osób trzecich udostępniających osobom fizycznym (klientom) do prywatnego użytku (i do celów ani nie bezpośrednio, ani nie pośrednio handlowych) na tych serwerach przestrzeń do przechowywania danych, którą klienci ci wykorzystują do zwielokrotniania poprzez zapisywanie (»cloud computing«)?
- W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej: czy przepis przywołany w pytaniu pierwszym należy interpretować w ten sposób, że ma on zastosowanie do uregulowania krajowego, zgodnie z którym autor ma prawo do odpowiedniego wynagrodzenia (wynagrodzenia z tytułu nośników danych),
- jeżeli z charakteru utworu (nadawanego przez radio lub publicznie udostępnionego albo utrwalonego na wyprodukowanym do celów handlowych nośniku danych) wynika, że będzie wskutek utrwalenia na »nośniku danych dowolnego rodzaju, który nadaje się do takiego zwielokrotniania i zostaje wprowadzony na rynek krajowy do celów handlowych«, zwielokrotniany na użytek osobisty lub prywatny,
- oraz jeżeli wykorzystuje się przy tym metodę zapisu opisaną w pytaniu pierwszym?”.
Pierwsze pytanie prejudycjalne – tworzenie kopii zapasowych w chmurze
TSUE w odpowiedzi na pierwsze pytanie prejudycjalne stwierdził, że przesyłanie (upload) utworu z podłączonego terminala użytkownika do przestrzeni przechowywania danych w chmurze, udostępnionej temu użytkownikowi w ramach usługi chmury obliczeniowej obejmuje zwielokrotnienie tego utworu, ponieważ usługa ta polega w szczególności na przechowywaniu w chmurze kopii tego utworu. Ponadto mogą być również dokonywane inne zwielokrotnienia tego utworu, w szczególności, gdy użytkownik uzyskuje dostęp do chmury za pomocą podłączonego terminala w celu pobrania (download) na ten terminal utworu zapisanego wcześniej w chmurze.
W rezultacie sporządzenie kopii zapasowej utworu w przestrzeni przechowywania udostępnionej użytkownikowi w ramach usługi chmury obliczeniowej stanowi zwielokrotnienie tego utworu w rozumieniu art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29.
Trybunał wskazał również, że pojęcie „dowolnego nośnika” o którym mowa w art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29 obejmuje serwer, na którym przestrzeń do przechowywania jest udostępniania użytkowni poprzez dostawcę usługi chmury obliczeniowej. W tych okolicznościach, z funkcjonalnego punktu widzenia, nie należy dokonywać rozróżnienia, do celów stosowania art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29, czy zwielokrotnianie chronionego utworu dokonywane jest na serwerze, na którym przestrzeń przechowywania jest udostępniana użytkownikowi przez dostawcę usługi chmury obliczeniowej, czy też takie zwielokrotnienie jest dokonywane na fizycznym nośniku należącym do tego użytkownika.
Przedmiotowe nie tworzy dla użytkownika chmury uprawnienia do publicznego udostępniania zamieszczonych tam utworów poprzez dzielenie się nimi z innymi użytkownikami via cloud, gdyż jest to czynność wchodzą w zakres publicznego udostępniania utworu objęta monopolem autorskim, na co również TSUE zwrócił uwagę udzielając odpowiedzi na pierwsze pytanie prejudycjalne.
Udzielając odpowiedzi na powyższe pytanie prejudycjalne TSUE potwierdził legalność zapisów kopii zapasowych utworów tworzonych w chmurach obliczeń dla potrzeb prywatnych użytkowników rozwiązań chmurowych.
Drugie pytanie prejudycjalne – opłata reprograficzna
Udzielając odpowiedzi na drugie z pytań prejudycjalnych TSUE wskazał, iż w zakresie wyrażenie „zwielokrotnianie na dowolnych nośnikach”, o którym mowa w art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29, obejmuje sporządzanie do celów prywatnych zapasowych kopii utworów chronionych prawem autorskim na serwerze, na którym przestrzeń do przechowywania jest udostępniana użytkownikowi przez dostawcę usługi chmury obliczeniowej, a po drugie zwielokrotniania dokonuje osoba fizyczna do prywatnego użytku i do celów ani nie bezpośrednio, ani nie pośrednio handlowych, czego ustalenie jest zadaniem sądu odsyłającego, należy stwierdzić, że państwa członkowskie, które wdrażają określony w powyższym przepisie wyjątek, są zobowiązane do ustanowienia systemu godziwej rekompensaty służącego wynagrodzeniu podmiotom praw autorskich szkody, zgodnie z omawianym przepisem.
Trybunał orzekł jednak, że ze względu na praktyczne trudności w zidentyfikowaniu użytkowników prywatnych oraz w zobowiązaniu ich do wynagrodzenia podmiotom praw autorskich wyrządzanej im przez nich szkody oraz w związku z okolicznością, że szkoda, która może wynikać z każdego użytku prywatnego, rozpatrywanego indywidualnie, może okazać się niewielka i z tego względu może nie powstać żadne zobowiązanie do zapłaty, państwom członkowskim wolno ustanawiać, dla celów finansowania godziwej rekompensaty, opłatę licencyjną za kopię na użytek prywatny obciążającą nie zainteresowane osoby prywatne, lecz podmioty, które dysponują sprzętem, urządzeniami i nośnikami do zwielokrotniania cyfrowego i które z tego tytułu prawnie lub faktycznie udostępniają ten sprzęt osobom prywatnym lub świadczą tym osobom usługi zwielokrotniania. W ramach takiego systemu to na osobach dysponujących wspomnianym sprzętem ciąży obowiązek uiszczenia opłaty licencyjnej za kopię na użytek prywatny.
W tym względzie Trybunał uściślił, że gdy wspomniany system umożliwia podmiotom zobowiązanym do zapłaty wliczenie kwoty opłaty licencyjnej za kopię na użytek prywatny do ceny udostępnienia tego sprzętu, urządzeń i nośników do zwielokrotniania lub do ceny wyświadczonej usługi zwielokrotnienia, ciężar opłaty licencyjnej ponoszą ostatecznie użytkownicy prywatni płacący tę cenę. Wynika z tego, że w obecnym stanie rozwoju prawa Unii wprowadzenie systemu godziwej rekompensaty, w którym producent lub importer serwerów, za pomocą których usługi informatyczne w chmurze obliczeniowej są oferowane osobom prywatnym, jest zobowiązany do uiszczenia opłaty licencyjnej za kopię na użytek prywatny – przy czym opłata ta jest przenoszona ekonomicznie na nabywcę takich serwerów – w połączeniu z ustanowieniem opłaty licencyjnej za kopię na użytek prywatny na nośnikach wbudowanych w podłączonych urządzeniach, które umożliwiają tworzenie kopii chronionych przedmiotów w przestrzeni przechowywania w chmurze obliczeniowej, takich jak telefony komórkowe, komputery i tablety, mieści się w szerokim zakresie uznania przyznanym ustawodawcy krajowemu w celu określenia różnych elementów systemu godziwej rekompensaty.
W rezultacie TSUE uznał, że wykładni art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29 należy dokonywać w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu transponującemu wyjątek przewidziany w tym przepisie, które nie nakłada na dostawców usług przechowywania w chmurze obliczeniowej obowiązku zapłaty godziwej rekompensaty z tytułu tworzenia bez zezwolenia kopii zapasowych utworów chronionych prawem autorskim przez osoby fizyczne, które korzystają z tych usług do prywatnego użytku i do celów ani nie bezpośrednio, ani nie pośrednio handlowych, pod warunkiem że uregulowanie takie przewiduje wypłatę godziwej rekompensaty podmiotom praw autorskich.
W konsekwencji TSUE za dopuszczalne uznał wprowadzenie opłaty za kopię na użytek prywatny, która będzie obciążać dostawę usług chmurowych.