Problematyka kosztów podatku PIT w sytuacji zawarcia umowy pomiędzy spółką cywilną a jej wspólnikami

Problematyka kosztów podatku PIT

W kontekście wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 grudnia 2016 r., sygn. akt II FSK 2627-2629/16.

Przedmiotowe orzeczenie dotyczyło tego samego stanu faktycznego, bowiem, pomimo złożenia trzech wniosków o wydanie interpretacji prawa podatkowego, osoby występujące z tymi wnioskami były jednocześnie współwłaścicielami nieruchomości, której sprawa dotyczyła, oraz wspólnikami spółki cywilnej.

W przedmiotowej sprawie chodziło o prawo do zaliczenia w koszty wydatków poczynionych na wynajem lokalu, przy czym najemcą miała być spółka cywilna, która miała zamiar prowadzić tam kancelarię notarialną, natomiast wynajmującymi byli wspólnicy tej spółki cywilnej.

We wnioskach o wydanie interpretacji prawa podatkowego przedstawiono stanowisko, zgodnie z którym, spółka wynajmując lokal od wspólników ponosząc czynsz najmu na ich rzecz będzie miała prawo zaliczyć taki wydatek do kosztów uzyskania przychodu, który jednocześnie będzie stanowił koszt uzyskania przychodu wspólników z udziału w spółce niebędącej osobą prawną zgodnie z zasadami określonymi w art. 8 ust. 2, w związku z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), tj. proporcjonalnie do posiadanego przez wspólników udziału w spółce.

Wspólnicy spółki cywilnej wskazywali, iż w ich ocenie fakt, że właścicielami najętego lokalu są wspólnicy spółki nie ma wpływu na zaliczenie czynszu najmu, jako kosztu uzyskania przychodów przez wspólników spółki, spółka jest wyodrębnionym podmiotem, dla którego odrębnie od pozostałych źródeł przychodów ustała się przychody i koszty uzyskania przychodu dla celów podatku dochodowego osób fizycznych. Oznacza to, że koszty poniesione przez spółkę, są zasadniczo kosztem uzyskania przychodu, pod warunkiem związku tego kosztu z osiąganiem przychodów przez spółkę, zabezpieczeniem lub zachowaniem źródła przychodu. W opinii wspólników, umowa najmu jest zawarta pomiędzy dwoma odrębnymi uczestnikami obrotu gospodarczego, tj. pomiędzy wspólnikami będącymi osobami fizycznymi oraz spółką.

W interpretacji indywidualnej organ podatkowy nie zgodził się z powyższym stanowiskiem. Organ uznał, że  zgodnie z art. 860 § 1 KC przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Spółka cywilna nie stanowi samodzielnego podmiotu prawa; podmiotami prawa pozostają wspólnicy spółki cywilnej. W związku z tym spółka cywilna nie ma własnego mienia – nabywane prawa i zaciągane zobowiązania wchodzą do wspólnego majątku wspólników, stanowiącego ich współwłasność łączną. Organ podatkowy w uzasadnieniu swojej decyzji wyjaśnił, że zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.) za przedsiębiorcę uznaje się nie spółkę cywilną lecz jej wspólników w ramach wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Organ wskazał również, że wątpliwość budzi już sama możliwość zawarcia przedmiotowej umowy najmu, jako zawartej częściowo z samym sobą, co na gruncie prawa cywilnego jest w zasadzie niedopuszczalne. Ponieważ jednak, jak wynika z wniosku, doszło do zawarcia takiej umowy, a zgodnie z przepisem art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), przedmiotem interpretacji indywidualnej mogą być wyłącznie przepisy prawa podatkowego, oceniając jej skutki podatkowe stwierdzić należy, iż wynikający z tej umowy czynsz najmu w części przypadającej na wspólników nie może stanowić dla spółki kosztu uzyskania przychodu. Uiszczenie ww. czynszu, w ww. zakresie uznać należy bowiem za świadczenie na rzecz siebie samego.

Powyższe stanowisko organu podatkowego zostało potwierdzone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, a następnie również przez Naczelny Sąd Administracyjny, w wyrokach z dnia 2 grudnia 2016 r., sygn. akt II FSK 2627-2629/16.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego warunkiem uznania wydatku za koszt uzyskania przychodu jest między innymi rzeczywisty jego charakter, prowadzący do rzeczywistego obciążenia majątku podatnika świadczeniem na rzecz odrębnego od niego podmiotu. Skoro w sensie prawnopodatkowym (na gruncie podatku dachowego od osób fizycznych), spółka cywilna nie jest odrębnym od wspólnika podatnikiem, nie uzyskuje przychodu, nie ponosi kosztów, poniesienie przez spółkę wydatku na wynajęcie lokalu użytkowego od jednego ze wspólników tej spółki, nie rodzi prawa do uznania w części wynikającej z dyspozycji art. 8 ust.1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych takiego wydatku za koszt uzyskania przychodu wspólnika. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał zatem, że organ podatkowy, a za nim Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie słusznie uznały, że w istocie taka operacja stanowi świadczenie na rzecz samego siebie.

Reasumując powyższe wskazać należy, iż w zbliżonych sytuacjach wspólnicy spółki cywilnej powinni unikać problematycznej kwestii tj. zawierania umów ze spółką cywilną, w której są wspólnikami, w szczególności, iż na tle podatku od towarów i usług sprawa może być jeszcze bardziej skomplikowana.