Zgodnie z przepisami tzw. specustawy (tj. ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego Państwa), obywatel Ukrainy, który z powodu działań wojennych przybył legalne do Polski po dniu 24 lutego 2022 r., ma zapewniony legalny pobyt w naszym kraju przez 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r. – czyli do dnia 23 sierpnia 2022 r. włącznie.
Zbyt długi wyjazd za granicę pozbawia legalnego pobytu w Polsce
Uregulowania specustawy przewidują, że wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na czas dłuższy niż 1 miesiąc pozbawia go prawa do legalnego pobytu w Polsce przez wspomniane 18 miesięcy. Od 1 lipca wprowadzono wyjątek od ww. zasady, dotyczący sytuacji, gdy obywatel Ukrainy przebywający w Polsce na podstawie specustawy zostaje skierowany do pracy poza granice RP przez podmiot mający siedzibę na terytorium RP.
Konsekwencją wyjazdu z RP może być zatrzymanie na granicy przy próbie ponownego wjazdu
W ostatnim czasie głośno zrobiło się o przypadkach, gdy Straż Graniczna odmówiła ponownego wjazdu na terytorium RP niektórym obywatelom Ukrainy, którzy wjechali do Polski od dnia 24 lutego 2022 r. Dotyczyło to osób, którym skończył się ruch bezwizowy (powyżej 90 dni pobytu w strefie Schengen) jak i tych, którzy byli z granicą przez okres powyżej 1 miesiąca. W pierwszej sytuacji interpretacja Straży Granicznej przyznawała prymat regulacji krajowych i unijnych dotyczących ruchu bezwizowego nad specustawą, zwłaszcza, że obywatel Ukrainy najczęściej nie miał jak wylegitymować się stosownym dokumentem potwierdzającym legalny pobyt w Polsce. Nasze prawo krajowe nie przewidziało w tym zakresie np. zaświadczeń pobytowych. W drugim przypadku odmowa wjazdu była uzasadniona utratą prawa do legalnego pobytu – co wydaje się bardziej uzasadnione.
Legalny pobyt na podstawie specustawy niezależny od uregulowań wizowych
W odpowiedzi na problem Ministerstwo Cyfryzacji udostępniło obywatelom Ukrainy tymczasowy dokument elektroniczny do wyświetlenia na ekranach urządzeń mobilnych, poświadczający legalny pobyt w Polsce (Diia.pl). Aby skorzystać z dokumentu należy posiadać nr PESEL oraz profil zaufany. Dzięki temu dokumentowi, obywatel Ukrainy powracający do Polski, będzie mógł wykazać na granicy uprawnienie do pobytu na terytorium RP mimo upływu czasu dopuszczalnego w Strefie Schengen w ramach ruchu bezwizowego.
Z uprawnienia do legalnego pobytu w Polsce można korzystać wielokrotnie
MSWiA przedstawiło interpretację przepisów specustawy, która umożliwia obywatelom Ukrainy powrót do Polski, nawet jeżeli czas ich pobytu poza granicami naszego kraju przekroczył 1 miesiąc. Zdaniem ministerstwa, obywatele Ukrainy uciekający przed wojną mogą w okresie 8 miesięcy od 24 lutego br. swobodnie wyjeżdżać z Polski i każdy ich wjazd w tym czasie będzie legalny, a przepis art. 2 ust. 1 specustawy nie przewiduje „jednorazowości” uprawnienia. Z kolei utrata uprawnienia do legalnego pobytu, z uwagi na przekroczenie okresu 1 miesiąca za granicą, nie powoduje braku możliwości uzyskania go w przyszłości, przy ponownym spełnieniu niezbędnych przesłanek. Ostateczną decyzję w tej sprawie podejmuje jednak w dalszym ciągu Straż Graniczna.