W dniu 27 czerwca 2019 roku na stronie UODO pojawiło się długo oczekiwane stanowisko w zakresie możliwości samodzielnej kontroli trzeźwości pracowników przez pracodawcę. Niestety, zgodnie z zapowiedziami, Urząd przyjął koncepcję, iż dane dotyczące trzeźwości pracowników należy traktować jako dane o zdrowiu pracownika, czyli dane szczególnej kategorii w myśl art. 9 ust. 1 RODO. Zgodnie ze znowelizowanym Kodeksem Pracy wprowadzającym art. 221b KP, który obowiązuje od 4 maja 2019 r., dane szczególnych kategorii, w tym o zdrowiu, pracodawca może przetwarzać, gdy spełnione są łącznie następujące przesłanki:
- pracownik bądź kandydat do pracy wyrazi na to zgodę
- z własnej inicjatywy przekaże takie dane.
W zajętym stanowisku podkreślono raz jeszcze, że jedynym dopuszczalnym sposobem na badanie stanu trzeźwości pracownika jest tryb opisany w art. 17 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Przywołany artykuł, w sposób jasny i precyzyjny, określa możliwość podjęcia takiego badania oraz warunki jego przeprowadzenia. Podkreślić należy, iż dla prawidłowości takiego badania muszą być spełnione łącznie poniższe procedury:
- badanie stanu trzeźwości pracownika odbywa się na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej lub pracownika, co do którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że spożywał alkohol w czasie pracy lub stawił się do niej w stanie po użyciu alkoholu,
- badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (np. policja), zaś zabiegu pobrania krwi dokonuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe, co ma zapewnić wiarygodność wyniku badania.
Ponadto UODO w sposób kategoryczny wykluczył dopuszczalność wyrywkowych czy prewencyjnych badań stanu trzeźwości pracowników z użyciem sprzętu pomiarowego. Z uwagi na kierowane liczne zapytania w przedmiocie, Organ ds. ochrony danych osobowych, podkreślił, że nie dostrzega podstaw do przeprowadzenia przez pracodawców samodzielnej kontroli pracowników poprzez przeprowadzanie badań alkomatem. Dodatkowo UODO jednoznacznie zakończył, toczące się dywagacje na temat możliwości traktowania badania stanu trzeźwości pracowników m.in. jako:
- formy monitorowania pracy pracowników, o której mowa w art. 22 3 4 Kodeksu pracy,
- działania niezbędnego dla zapewnienia ogółowi pracowników bezpiecznych lub higienicznych warunków pracy,
- usprawiedliwionego ze względu na uzasadniony interes pracodawcy.
Mimo, iż sytuacja pracodawcy będącego administratorem danych osobowych w świetle powyższego wydaje się być co najmniej niekorzystna, Urząd podpowiada dopuszczalne rozwiązania.
Po pierwsze UODO sugeruje, że w sytuacji uzasadnionego podejrzenia, iż pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie wykonywania obowiązków służbowych, pracodawca może nie dopuścić takiej osoby do pracy bez konieczności rozpoczynania procedury badania trzeźwości pracownika. Po drugie badanie alkomatem może być zainicjowane przez samego pracownika, Organ wskazuje, że pracownik może przyjąć taką strategię obrony przed niedopuszczeniem go do pracy.
Trzecią poradą UODO dla pracodawców jest podjęcie stosownych działań mających na celu zmianę obowiązującego prawa, tak aby wszędzie tam, gdzie wyrywkowe badanie trzeźwości jest konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa, umożliwić przeprowadzenia przez pracodawców samodzielnego badania stanu trzeźwości pracownika zgodnie z prawem.