Znajdujący się na etapie prac legislacyjnych Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, oprócz wprowadzenia do polskiego prawa regulacji prawnej prawa holdingowego czy też wyposażenia rad nadzorczych w narzędzia umożliwiające prowadzenie bardziej efektywnego nadzoru korporacyjnego, budzi ogromne zainteresowanie w związku ze zmodyfikowaniem zasad odpowiedzialności karnej organów spółek kapitałowych, w szczególności członków rady nadzorczej, ale nie tylko.
Rozszerzenie odpowiedzialności karnej członków zarządu spółki kapitałowej (prokurentów, pracowników spółki lub osób połączonych umową cywilnoprawną)
Projekt ustawy rozszerza kompetencje rad nadzorczych do żądania od zarządu, prokurentów, pracowników spółki lub osób zatrudnionych w spółce na podstawie umowy o dzieło, umowy zlecenia albo innej umowy o podobnym charakterze, sporządzenia lub przekazania wszelkich informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień potrzebnych do nadzoru nad spółką, w szczególności dotyczących działalności spółki lub stanu majątkowego spółki. Żądane informacje/dokumenty powinny zostać przekazane radzie nadzorczej niezwłocznie, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia zgłoszenia żądania, chyba że rada nadzorcza ustali dłuższy termin odpowiedzi na żądanie (patrz art. 219 § 4 – 42, art. 30071 § 1 – 21, art. 30076 § 5 oraz art. 382 § 4 – 42 proj. ksh).
Celem uczynienia efektywnymi powyższych uprawnień rady przewiduje się dodanie art. 5871 ksh, który stanowi, że kto wbrew obowiązkom wynikającym z art. 219 § 4 – § 41 , art. 30071 § 1 – § 2, art. 30076 § 5 albo art. 382 § 4 – § 41, nie przekazuje w terminie lub przekazuje informacje, dokumenty, sprawozdania lub wyjaśnienia niezgodne ze stanem faktycznym, lub zataja dane wpływające na treść tych informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień, będzie podlegać surowej karze grzywny lub karze ograniczenia wolności.
Proponuje się również dodanie art. 5872 ksh penalizującego nieprzekazanie doradcy rady nadzorczej w terminie lub przekazanie informacji, dokumentów itp. niezgodnych ze stanem faktycznym bądź zatajonych w określony sposób.
Oba czyny będzie można popełnić umyślnie lub nieumyślnie.
Projektodawca wskazał, że aby wzmocnić znaczenie omawianej instytucji oraz uwypuklić konsekwencje jej nieodpowiedniego stosowania, zmodyfikowano również art. 18 § 2 ksh poprzez ustanowienie zakazu pełnienia funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora oraz prokurenta przez osobę, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo określone w proponowanym art. 5871 ksh.
Zwiększenie ryzyka odpowiedzialności karnej członków rady nadzorczej
W związku z penalizowaniem przez art. 296 kk tzw. karalnej niegospodarności, w kontekście przyznania szerokich uprawnień radzie nadzorczej dotyczących między innymi uzyskiwania informacji i podejmowania decyzji dotyczących sfery majątkowej spółki, członków rady nadzorczej można uznać za osoby obowiązane do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą spółki, co rodzi ich odpowiedzialność karną na gruncie art. 296 kk, lub art. 9 § 3 kks (nie zwalniając oczywiście z odpowiedzialności członków zarządu).
Odpowiedzialność odszkodowawczą wobec spółki członków rad nadzorczych przewidują również art. 293 § 1 ksk oraz art. 483 § 1 ksh. Odpowiedzialność może zostać jednak ograniczona lub wyłączona, bacząc na brzmienie proponowanych art. 293 § 3 ksh oraz 483 § 3 ksh, że podmiot nie narusza obowiązku dołożenia należytej staranności jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działa w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny.
Aby ustrzec się ponoszenia odpowiedzialności odszkodowawczej, ale również karnej w zakresie karalnej niegospodarności, konieczne jest zachowanie przez członków rady nadzorczej aktywności w zakresie realizacji nadzoru, podejmowanie decyzji w oparciu o eksperckie opracowania, zlecone opinie itp., czuwanie nad przestrzeganiem prawa w zakresie objętym kompetencją rady itp.
Warto wspomnieć również o proponowanych art. 2091, art. 2141, art. 3771 oraz art. 3871 ksh, które stanowią, że członkowie zarządu i rad nadzorczych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej nie mogą ujawniać tajemnic spółki także po wygaśnięciu mandatu. Naruszenie tego obowiązku (nieograniczonego w czasie) może powodować odpowiedzialność odszkodowawczą na gruncie art. 23 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Reasumując, projektowana nowelizacja rozszerza granice odpowiedzialności karnej (ale nie tylko) organów spółek kapitałowych, a głównym powodem tego rozszerzenia jest zwiększenie uprawnień rady nadzorczej i skorelowane z tym zwiększenie obowiązków członków samej rady nadzorczej, ale też innych organów spółek.
Poniżej link do Projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw:
https://legislacja.gov.pl/projekt/12336750/katalog/12704858#12704858