Opublikowany w serwisie internetowym Rządowego Centrum Legislacji projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw implementujący do polskiego porządku prawnego m.in. dyrektywę 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (tzw. dyrektywy Digital Single Market, zwanej dalej dyrektywą DSM”) wprowadza do polskiego porządku prawnego nowy rodzaj prawa pokrewnego – prawa do publikacji prasowych w zakresie korzystania przez dostawców usług społeczeństwa informacyjnego.
Publikacja prasowa
Zgodnie z projektowaną definicją „publikacji prasowej” publikację prasową stanowić będzie zbiór utworów lub przedmiotów praw pokrewnych złożony głównie z utworów słownych o charakterze dziennikarskim, stanowiący odrębną całość w ramach periodycznej lub regularnie aktualizowanej pod jednym tytułem publikacji, takiej jak gazeta lub czasopismo, rozpowszechniany w celach informacyjnych w dowolnej formie i w dowolny sposób w ramach działalności gospodarczej podmiotu, który sprawuje faktyczną i prawną kontrolę nad dobrem rozpowszechnianych treści.
Publikację prasową będą stanowić przykładowo: dzienniki, tygodniki czy miesięczniki o tematyce ogólnej lub specjalistycznej, jak również Internetowy serwis informacyjny. Publikacja prasowa musi składać się przede wszystkim z utworów słownych o charakterze dziennikarskim oraz być rozpowszechniana w celach informacyjnych. Ponadto do wymogów powyższej definicji zalicza się również kryterium podmiotu, od którego musi ona pochodzić, a którym to podmiotem jest wydawca będący podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą, sprawujący faktyczną i prawną kontrolę nad publikowanymi treściami.
Zakres nowego prawa i ograniczenie podmiotowe
Nowe prawo pokrewne przysługiwać będzie włącznie wydawcom na dwóch polach eksploatacji: zwielokrotnianie oraz publiczne udostępnianie w takich sposób, aby każdy miał do publikacji dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. Nowe wyłączne prawo pokrewne funkcjonować będzie „bez uszczerbku” dla praw twórców i pozostałych uprawnionych. Na omawiane prawo pokrewne nie będzie można skutecznie powoływać się przeciwko twórcom (i pozostałym uprawnionym) w celu uniemożliwienia im korzystania z ich utworów niezależnie od publikacji prasowej, w skład której te utwory wchodzą. Analogiczna sytuacja zachodzi w przypadku, gdy twórca udzieli wydawcy jedynie licencji niewyłącznej na eksploatację swoich utworów w publikacji prasowej.
Ograniczenia nowego prawa wyłącznego
Wyłączne prawo wydawców (z zastrzeżeniem ograniczeń o którym mowa w akapicie powyżej) do korzystania ze swoich publikacji prasowych i rozporządzania nimi doznaje również innych określonych w nowo projektowym art. 997 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ograniczeń. Są to:
- Własny użytek osobisty, niezwiązany z prowadzeniem gospodarczej,
- Czynności odsyłania za pomocą linku do publikacji prasowej udostępnionej na stronnie internetowej,
- Użycie pojedynczych słów lub bardzo krótkich fragmentów publikacji prasowej,
- Publikacje prasowe opublikowane przed dniem 6 czerwca 2019 r.,
- Utwory lub przedmioty praw pokrewnych zawarte w publikacji prasowej, których ochrona wygasła.
Z punktu widzenia praktyki, wydaje się, że istotne znaczenie będzie posiadać wyłączenie czynności odsyłania za pomocą linku do publikacji prasowej udostępnionej na stroni internetowej tzw. „linkowanie” z monopolu wydawcy oraz korzystanie z pojedynczych słów lub bardzo krótkich fragmentów publikacji prasowej, przy czym drugie z tych wyłączeń ma charakter ocenny i do czasu wypracowania przez praktykę oraz orzecznictwo ram tego wyłączenia może ono sprawiać trudności interpretacyjne.
Ograniczona czasowo wyłączność wydawcy
Wyłączne prawo wydawcy wygasać będzie z upływem dwóch lat następujących po roku, w którym publikacja prasowa została opublikowana po raz pierwszy.
Wynagrodzenie twórcy publikacji
Zgodnie z nowo projektowanym art. 999 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych twórcy publikacji prasowej przysługiwać będzie prawo do 50% wynagrodzenia należnego wydawcy z tytułu korzystania z nowego prawa pokrewnego. Autorzy publikacji prasowych będą partycypować we wpływach uzyskiwanych przez wydawców z eksploatacji nowego prawa wyłącznego.
Warto również wskazać, iż projektowane przepisy będą mieć zastosowanie do publikacji prasowych wydawcy, który ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub na terytorium państwa członkowskiego UE lub państw członkowskiego EFTA.
