Wprowadzone przepisami ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (tzw. Tarcza 4.0) uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne cieszy się ogromną popularnością.
Zainteresowanie tym postępowaniem wśród przedsiębiorców znajdujących się stanie zagrożenia niewypłacalnością lub niewypłacalności wynika z jednej strony z dość odformalizowanej procedury (aktywny udział sądu restrukturyzacyjnego może pojawić się dopiero na etapie po złożeniu wniosku o zatwierdzenie układu), a z drugiej strony już moment obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o otwarciu tego postępowania dawał dłużnikowi ochronę w postaci m.in. zawieszenia z mocy prawa postępowań egzekucyjnych dotyczących wierzytelności objętych z mocy prawa układem oraz wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo, czy też niedopuszczalności wszczęcia postępowania egzekucyjnego oraz wykonania postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem oraz wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo.
Możliwość skorzystania z powyższego postępowania była jednak pierwotnie ograniczona cezurą czasową – obwieszczenia w MSiG o otwarciu postępowania można było dokonać do dnia 30 czerwca 2021 r.
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców postanowiono na stałe wprowadzić do porządku prawnego postępowanie restrukturyzacyjne na wzór „tymczasowego” uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego z Tarczy 4.0.
Ustawą z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r., poz. 1080), dalej: „Ustawa nowelizująca”, wprowadzono zmiany do ustawy prawo restrukturyzacyjne, w szczególności dotyczące zmian w niecieszącym się zbytnią popularnością postępowaniu o zatwierdzeniu układu, które mają zbliżyć model tego postępowania do uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. Zmiany w tym zakresie wejdą w życie w dniu 1 grudnia 2021 r.
Co ważne, Ustawa nowelizująca wydłużyła również termin, w czasie którego można dokonać obwieszczenia o otwarciu uproszczonego postępowania z Tarczy 4.0 – do 30 listopada 2021 r.
Jeżeli chodzi o główne założenia znowelizowanego postępowania o zatwierdzenie układu, przedstawiają się one następująco:
- Obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego dokonuje nadzorca – po sporządzeniu spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego,
- Dokonanie obwieszczenia będzie niedopuszczalne, jeżeli w ciągu ostatnich dziesięciu lat dłużnik prowadził postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym dokonano obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, albo w ciągu ostatnich dziesięciu lat umorzono postępowanie restrukturyzacyjne prowadzone wobec dłużnika, z wyjątkiem sytuacji, gdy umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego nastąpiło za zgodą rady wierzycieli,
- Na odmowę dokonania obwieszczenia dłużnikowi będzie przysługiwała skarga do sądu restrukturyzacyjnego,
- Z dniem dokonania obwieszczenia dłużnik uzyskuje ochronę co najmniej taką, jak w postępowaniu sanacyjnym, m.in.:
- postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy układowej wszczęte przed dniem dokonania obwieszczenia ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem obwieszczenia,
- będzie możliwe uchylenie zajęcia dokonanego przed dniem dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego,
- skierowanie egzekucji do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy układowej oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na tym majątku jest niedopuszczalne po dniu dokonania obwieszczenia,
- Ograniczono swobodę kontrahenta dłużnika w zakresie wykonywania uprawnień kształtujących, skutkujących rozwiązaniem umów o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika, w tym umowy najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których jest prowadzone przedsiębiorstwo dłużnika oraz umów kredytu w zakresie środków postawionych do dyspozycji kredytobiorcy przed dniem otwarcia postępowania, leasingu, ubezpieczeń majątkowych, umów rachunku bankowego, umów poręczeń, umów obejmujących licencje udzielone dłużnikowi oraz gwarancji lub akredytyw wystawionych przed dniem obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego,
- Układem będzie można objąć wierzytelności rzeczowe lub zabezpieczone przewłaszczeniem na zabezpieczenie, jeżeli układ przewiduje albo pełne zaspokojenie tych wierzytelności albo ich zaspokojenie w stopniu nie niższym od tego, jakiego można się spodziewać w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia. Okoliczność ta będzie badana przez sąd na etapie zatwierdzenia układu. Przy czym do objęcia wierzytelności z mocy prawa układem nie jest konieczna zgoda takiego wierzyciela,
- Jeżeli w terminie 4 miesięcy od dnia dokonania obwieszczenia dłużnik nie złoży do sądu wniosku o zatwierdzenie układu, skutki obwieszczenia wygasną z mocy prawa.
Nowe postępowanie o zatwierdzenie układu zdaje się wychodzić naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej. Umożliwia uzyskanie stosunkowo szybkiej ochrony w celu zabezpieczenia substancji przedsiębiorstwa, które ma szansę na „odbicie się od dna”. Z pewnością nie jest możliwe uzyskanie tego skutku w postępowaniu restrukturyzacyjnym toczącym się od początku przed sądem restrukturyzacyjnym.
Istnieje obawa, iż może one jednak być wykorzystywane do nadużyć ze strony dłużników. Pomimo wprowadzenia mechanizmów, które mają temu przeciwdziałać, takich jak wzmocnienie pozycji nadzorcy układu, który wykonuje uprawnienia nadzorcy sądowego, czy prawa wnioskowania przez nadzorcę układu lub wierzycieli do sądu o uchylenie skutków obwieszczenia, jeżeli prowadzą do pokrzywdzenia wierzycieli lub wystąpiły przesłanki niedopuszczalności dokonania ogłoszenia, nie sposób przewidzieć jak ukształtuje się praktyka w zakresie znowelizowanego postępowania.
Kierunek zmian należy jednak ocenić pozytywnie, o czym szerzej w kolejnych wpisach.