Spis treści:
1. Czy faktury z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności” można uregulować kompensatą?
2. Czy kompensata narusza przepisy o białej liście podatników VAT?
W sytuacji, gdy podatnik „ureguluje” zobowiązanie w drodze kompensaty, to nie narusza on obowiązku zapłaty za pośrednictwem rachunku płatniczego, czy zapłaty na rachunek spoza białej listy podatników VAT. Nie poniesie on zatem negatywnych konsekwencji – w postaci braku prawa do ujęcia wydatku w kosztach podatkowych. Analogiczna sytuacja dotyczy przepisów o split payment.
Czy faktury z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności” można uregulować kompensatą?
Art. 108a ust. 1d ustawy o VAT reguluje, że w przypadku dokonania potrącenia wierzytelności przepisów ust. 1a i 1b (statuujących wymóg dokonywania płatności w ramach split payment) nie stosuje się w zakresie, w jakim kwoty należności są potrącane. Przepis art. 108a ust. 1d ustawy o VAT został wprowadzony od 1 stycznia 2021 r. – jak wynika z uzasadnienia projektu nowelizacji ustawy o VAT: „(…) proponuje się wyłączenie obowiązku stosowania mechanizmu podzielonej płatności również w przypadku innych potrąceń, czyli potrąceń dokonywanych pomiędzy osobami, które nie są względem siebie dłużnikiem i wierzycielem (potrącenie wzajemne). Dodatkowo obie potrącane wierzytelności nie muszą być wymagalne”. Od 1 stycznia 2021 r. wyłączono więc obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności również do potrąceń pozakodeksowych, czyli potrąceń dopuszczalnych na gruncie zasady swobody umów. Dzięki temu podatnicy zyskali bardziej elastyczne rozwiązanie, które dopuszcza różne istniejące na rynku praktyki, np. netting.
Czy kompensata narusza przepisy o białej liście podatników VAT?
Art. 15d ust. 1 pkt 3 ustawy o CIT stanowi, że podatnicy nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców pomimo zawarcia na fakturze wyrazów ,,mechanizm podzielonej płatności” zgodnie z art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy o podatku od towarów i usług, została dokonana z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności określonego w art. 108a ust. 1a tej ustawy.
Pojawiły się w przeszłości interpretacje indywidualne Dyrektora KIS, który kwestionował możliwość zaliczenia w koszty podatkowe kwot, które zostały uregulowane w ramach potrącenia, a które obejmowały należności wskazane na fakturach zawierających adnotację „mechanizm podzielonej płatności”. Taką wykładnię jednoznacznie odrzucił WSA we Wrocławiu w wyroku z 12.12.2023 r. sygn. I SA/Wr 596/23 (wyrok prawomocny):
„Organ interpretacyjny nie może zatem przy wydawaniu interpretacji na skutek przedmiotowego wniosku Strony nie zauważać istnienia przepisu zawartego w ust. 1d art. 108a ustawy o VAT, który – w przypadku dokonania potrącenia wierzytelności w zakresie, w jakim kwoty należności są potrącane – wyłącza stosowanie, między innymi, przepisu ust. 1 tego artykułu. W zaskarżonej interpretacji ani aktualnego, ani poprzedniego, brzmienia ust. 1d tego artykułu nawet nie przytoczono. DKIS poprzestał jedynie na przytoczeniu treści odnoszących się do niego objaśnień wydanych zarówno przed, jak i po dokonaniu wyżej opisanej, a istotnej normatywnie, zmianie treści ust. 1d, czyniąc to w sposób oderwany zarówno od kontekstu chronologicznego skutków prawnych jego nowelizacji (oparcie interpretacji ostatecznie na objaśnieniach datowanych przed jej wejściem w życie), jak i od podstawowych reguł interpretacyjnych, w tym domniemania racjonalności działań ustawodawcy (nakaz dokonywania wykładni przepisów prawa w sposób, który eliminuje interpretacje sprzeczne z logiką i absurdalne). Tymczasem na gruncie tej zmiany skutki prawne, zastrzeżone uprzednio wyłącznie dla potrącenia uregulowanego w art. 498 k.c., rozszerzono także na inne przypadki regulowania zobowiązań objętych fakturami VAT przez potrącenie – już bez jakichkolwiek ograniczeń dla innych, niż w k.c., rozmaitych form kompensaty, w tym i nettingu (zgodnie z paremią: quod lege non distinguente, nec nostrum est distinguere – gdy ustawa nie rozróżnia i naszą rzeczą nie jest rozróżniać).
