Obowiązki sprawozdawcze w kontekście cen transferowych miały od 2022 roku nie tylko jednostki powiązane, ale i niepowiązane. Wynikało to z wprowadzonego w 2021 roku artykułu 11o ust. 1b ustawy o Podatku dochodowym od osób prawnych z dnia 15 lutego 1992 r. zwanej ustawą o CIT, który rozszerzył zakres obowiązków sprawozdawczych TP dla transakcji z podmiotami z tzw. rajów podatkowych. Tym samym przepis ten objął obowiązkiem przygotowania dokumentacji również tzw. pośrednie transakcje rajowe, a podmioty realizujące transakcje musiały weryfikować czy beneficjent rzeczywisty jest rezydentem raju podatkowego. Obecnie przepis ten już nie obowiązuje, gdyż w październiku 2022 roku, został uchylony z mocą wsteczną, od stycznia 2021 roku.
Jednostki powiązane — co to takiego?
Na początku warto wyjaśnić, czym są jednostki powiązane. Art. 11a ustawy o CIT wyróżnia kilka rodzajów podmiotów powiązanych:
- jeden podmiot wywierający znaczący wpływ na przynajmniej jeden inny podmiot,
- co najmniej dwa podmioty, na które znaczący wpływ wywiera ten sam albo inny podmiot lub małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot,
- spółka niemająca osobowości prawnej i jej wspólnicy,
- podatnik i jego zagraniczny zakład, a w przypadku podatkowej grupy kapitałowej – spółka kapitałowa wchodzącą w jej skład i jej zagraniczny zakład,
- podmioty z kapitałem zagranicznym, współpracujące z tzw. rajami podatkowymi oraz polskie, które mają transakcje z podmiotami powiązanymi i działają na terenach specjalnych stref ekonomicznych (SSE) w Polsce.
Istotnym elementem jest wywieranie znaczącego wpływu jako jednego z warunków wystąpienia powiązania. Może ono dotyczyć obszarów: kapitałowego, rzeczywistych możliwości osób fizycznych do wpływania na decyzje gospodarcze przedsiębiorstwa albo koneksji rodzinnych.
Obowiązki podmiotów powiązanych w kontekście cen transferowych
Jednostki powiązane są zobowiązane do sporządzenia stosownej dokumentacji cen transferowych. W Polsce regulują to ustawa o PIT (dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą) oraz ustawa o CIT — dla osób prawnych. Od 01.01.2022 r. muszą one sporządzić w formie elektronicznej tzw. lokalną dokumentację cen transferowych w terminie do końca 10. miesiąca po zakończeniu roku podatkowego. Jej celem jest wykazanie, że ceny transferowe zostały ustalone na zasadach, jakie obowiązywałyby dla podmiotów niepowiązanych.
Zgodnie z art. 11k pkt 2 ustawy o CIT lokalna dokumentacja cen transferowych sporządzana jest dla” „transakcji kontrolowanej o charakterze jednorodnym, której wartość przekracza w roku podatkowym następujące progi dokumentacyjne
- 10 000 000 zł – w przypadku transakcji towarowej;
- 10 000 000 zł – w przypadku transakcji finansowej;
- 2 000 000 zł – w przypadku transakcji usługowej;
- 2 000 000 zł – w przypadku innej transakcji niż określona w pkt 1-3.
Punkt 2a tego artykułu określa też progi dokumentacyjne w przypadku transakcji kontrolowanych z podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium, lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, lub zagranicznym zakładem położonym na terytorium, lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową”, na:
- 2 500 000 zł – w przypadku transakcji finansowej;
- 500 000 zł – w przypadku transakcji innej niż transakcja finansowa.
Ponadto przepisy art. 11p pkt 1 ustawy o CIT wymagają, sporządzenia grupowej dokumentacji cen transferowych (master file) przez podmioty powiązane objęte konsolidacją i należące do grup kapitałowych, o ile sporządzają skonsolidowane sprawozdanie finansowe, a ich skonsolidowane przychody przekroczyły w ubiegłym roku obrotowym równowartość 200 mln PLN.
Jednostki niepowiązane w kontekście cen transferowych
Od 2022 roku również przedsiębiorcy stanowiący jednostki niepowiązane musieli stosować się do przepisów art. 11o ust. 1b ustawy o CIT. Zgodnie z nim dokonywali analizy, które zdarzenia gospodarcze stanowiły transakcję kontrolowaną o charakterze jednorodnym. W tym celu podsumowywali wszystkie pojedyncze zdarzenia jednego rodzaju, np. usługi logistyczne, na przestrzeni roku. Samo pojęcie transakcji było tu bardzo szerokie i obejmowało również bardziej nieoczywiste przypadki, w tym wypłaty wynagrodzeń z kontraktów menadżerskich czy zaliczek.
Nałożenie tych obowiązków dokumentowania pośrednich transakcji rajowych na podmioty niepowiązane, było powszechnie krytykowane przez ekspertów i praktyków biznesowych. Podkreślali oni niejasność wytycznych i nieproporcjonalność koniecznych obciążeń administracyjnych do korzyści, które dzięki nim miałyby odnieść organy publiczne.
Przepis ten został uchylony z mocą wsteczną od stycznia 2021 roku, przez Ustawę z dnia 7 października 2022 o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, która została podpisana przez prezydenta 21 października br. Dzięki temu podatnicy nie mają już obowiązku weryfikowania, kto z ich kontrahentów jest rzeczywistym beneficjentem w ramach realizowanych z nimi transakcji (zarówno między podmiotami powiązanymi, jak i niepowiązanymi).
Podsumowanie
Podmioty powiązane i ceny transferowe to jedno z najbardziej skomplikowanych zagadnień w prawie podatkowym. Prawidłowe wykonanie wszystkich obowiązków wynikających z ustalenia i dokumentacji cen transferowych wymaga specjalistycznej wiedzy i doświadczenia. Przedsiębiorcy, którzy chcą mieć zagwarantowane bezpieczeństwo podatkowe, powinni powierzyć to zadanie naszemu specjaliście ds. cen transferowych.