Firmy rodzinne skorzystają z prawa holdingowego

Prawo holdingowe

Jak wskazano we wcześniejszych wpisach, będący nadal na etapie prac legislacyjnych projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw autorstwa Ministra Aktywów Państwowych budzi duże emocje z uwagi na szeroki zakres zmian oraz ich doniosły charakter.

Idea przyświecająca nowelizacji wskazana w uzasadnieniu do projektu to m.in. wprowadzenie do polskiego prawa regulacji prawnej prawa holdingowego, które reguluje relacje prywatno-prawne pomiędzy spółką dominującą i jej spółkami zależnymi, w sposób uwzględniający interes wierzycieli, członków organów oraz drobnych wspólników (akcjonariuszy) spółki zależnej, jak również wyposażenie rad nadzorczych w narzędzia umożliwiające prowadzenie bardziej efektywnego nadzoru korporacyjnego.

Jak się okazuje, proponowane zmiany mogą znaleźć zastosowanie w ramach grup spółek będących firmami rodzinnymi.

Przez grupę spółek rozumie się spółkę dominującą i spółkę lub spółki od niej zależne, kierujące się – zgodnie z umową albo statutem każdej spółki zależnej – wspólną strategią gospodarczą (interes grupy spółek), umożliwiającą spółce dominującej sprawowanie jednolitego kierownictwa nad spółką albo spółkami zależnymi.

Istotnym argumentem przemawiającym za wnioskiem o adekwatności wprowadzanej regulacji prawa holdingowego dla firm rodzinnych jest wprowadzenie klauzuli generalnej uznającej, że spółka dominująca i zależna kierują się nie tylko własnym interesem, lecz również interesem grupy spółek oraz uzasadnionymi interesami wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych i wierzycieli spółki zależnej. Może to sprzyjać ocenie planowanych działań przez spółkę dominującą lub spółki zależne przez pryzmat przyświecającej twórcom holdingu wizji biznesu rodzinnego, nie tylko strategii gospodarczej.

Realizacji wspólnego interesu grupy spółek, ale również zapewnieniu sprawnego zarządzania spółce dominującej grupą spółek ma służyć m.in. instytucja wiążącego polecenia. Jak stanowi nowoprojektowany art. 212 § 1 k.s.h. spółka dominująca może wydać spółce zależnej należącej do grupy spółek wiążące polecenie dotyczące prowadzenia spraw spółki, jeżeli jest to uzasadnione określonym interesem grupy spółek.

Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, jednoosobowa spółka zależna należąca do grupy spółek nie może odmówić wykonania polecenia spółki dominującej. Z kolei spółka zależna, w której spółka dominująca może „samodzielnie” podejmować decyzje bez udziału wspólników bądź akcjonariuszy mniejszościowych, ma prawo odmówić wykonania wiążącego polecenia spółki dominującej, ale tylko wtedy gdyby jego wykonanie groziło bądź prowadziło do niewypłacalności spółki zależnej. Natomiast wszystkie pozostałe spółki mogą odmówić wykonania wiążącego polecenia, lecz tylko wtedy gdy istnieje uzasadniona obawa, że jego wykonanie jest sprzeczne z interesem spółki zależnej należącej do grupy spółek bądź może wyrządzić tej spółce szkodę. Projekt przewiduje przy tym możliwość przypisania spółce dominującej odpowiedzialności wobec interesariuszy spółki zależnej, co jest przejawem powiązania w projekcie przyznanych uprawnień z odpowiedzialnością za skutki jakie wywołuje ich wykonywanie.

Spółka dominująca, którą zapewne zarządzać będzie twórca rodzinnego imperium, ma więc instrument do wpływania na funkcjonowanie spółek zależnych, jednakże nie w sposób absolutny.

Inna formą nadzoru spółki dominującej (twórcy firmy rodzinnej) nad spółkami zależnymi jest przewidziana w nowoprojektowanym art. 216 § 1 k.s.h. możliwość przeglądania przez spółkę dominującą ksiąg i dokumentów oraz prawo żądania udzielenia informacji od spółki zależnej.

Co więcej, jak stanowi nowoprojektowany art. 217 k.s.h. rada nadzorcza spółki dominującej sprawuje stały nadzór nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę lub spółki zależne należące do grupy spółek (chyba że umowa albo statut spółki dominującej i spółki zależnej przewiduje inaczej). Rada nadzorcza spółki dominującej może żądać od zarządu spółki lub spółek zależnych należących do grupy spółek przedstawienia dokumentów oraz udzielenia informacji w celu wykonania nadzoru.

Jak wynika z powyższego, nowa regulacja dotycząca grup spółek może zostać z powodzeniem wykorzystana w tych holdingach, w których twórca grupy, firmy rodzinnej, zarządza spółką dominującą, i posiada narzędzia do kontrolowania spółek zależnych prowadzonych przez potencjalnych sukcesorów mających w przyszłości przejąć firmę rodzinną.