Pojęciem, które często przewija się w publikacjach z zakresu prawa restrukturyzacyjnego, jest termin „Układ”. Czym tak naprawdę jest układ?
Otóż celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze właśnie zawarcia układu z wierzycielami (poza postępowaniem sanacyjnym, które poza zawarciem układu przewiduje również podjęcie działań sanacyjnych wobec przedsiębiorcy, w celu naprawy jego sytuacji ekonomicznej).
Układ jest swego rodzaju porozumieniem pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami, zawieranym w formie głosowania przez wierzycieli za przyjęciem układu, a następnie zatwierdzanym przez sąd restrukturyzacyjny.
Układ jest zawierany pomiędzy dłużnikiem i jego wierzycielami, jego przedmiotem są propozycje restrukturyzacji zobowiązań dłużnika, a więc patrząc z perspektywy wierzycieli, propozycje dotyczące przysługujących im wierzytelności wobec dłużnika. Propozycje układowe mogą polegać w szczególności na:
- odroczeniu terminu wykonania;
- rozłożeniu spłaty na raty;
- zmniejszeniu wysokości;
- konwersji wierzytelności na udziały lub akcje;
- zmianie, zamianie lub uchyleniu prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność.
Natomiast restrukturyzacja zobowiązań publicznoprawnych lub stanowiąca pomoc publiczną, może polegać niemal wyłącznie na odroczeniu terminu płatności lub rozłożeniu na raty.
W związku z okolicznością, iż przedsiębiorca skłaniający się ku restrukturyzacji w sposób ciągły prowadzi działalność gospodarczą, w tym miejscu nasuwa się pytanie, które wierzytelności zostają objęte układem, a które nie? Ustawa Prawo Restrukturyzacyjne w art. 150 i n. reguluje te kwestie. Z przywołanych przepisów wynika, że układ obejmuje:
- wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;
- odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego;
- wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu;
- wierzytelności wobec dłużnika wynikające z umowy wzajemnej, która nie została wykonana w całości lub części przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli świadczenie jest świadczeniem podzielnym i tylko w zakresie, w jakim druga strona spełniła świadczenie przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego i nie otrzymała świadczenia wzajemnego.
Istnieje również szereg wyłączeń uniemożliwiających objęcie wierzytelności układem. W szczególności układ nie obejmuje:
- wierzytelności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę;
- roszczeń o wydanie mienia i zaniechanie naruszania praw;
- wierzytelności, za które dłużnik odpowiada w związku z nabyciem spadku po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, po wejściu spadku do masy układowej lub sanacyjnej;
- wierzytelności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonego, których płatnikiem jest dłużnik;
- wierzytelności ze stosunku pracy, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie jej układem;
- wierzytelności zabezpieczonej na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie jej układem;
- wierzytelności objętej innym układem, chyba że układ ten został uchylony.
Pozostaje dalej pytanie, spośród wierzytelności rodzajowo podlegających objęciu układem, czy jest jakaś data rozgraniczająca objęcie i nieobjęcie wierzytelności układem? Owszem, jak wynika z katalogu wierzytelności podlegających objęciu układem, taką datą co do zasady jest data otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (lub dzień układowy w postępowaniu o zatwierdzenie układu lub w uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym – wobec braku w tychże postępowaniach etapu wydania przez sąd postanowienia o otwarciu postępowania).
I tak, wierzytelności powstałe przed dniem otwarcia postępowania (przed dniem układowym), zostają objęte układem. Wierzytelności powstałe w dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (w dniu układowym) lub po tym dniu, do układu nie wchodzą i winny być zaspokajane na bieżąco. Z punktu widzenia wierzyciela oznacza to, że jeżeli jego wierzytelność powstała (chodzi o moment powstania wierzytelności, a nie wymagalności) w dniu otwarcia postępowania lub później, wówczas powinien on być zaspokojony w całości, co z jego punktu widzenia jest dla niego korzystne. Jeśli wierzytelność powstała przed tą datą, wówczas, w przypadku przyjęcia i zatwierdzenia układu, zostanie zmodyfikowana zgodnie z treścią propozycji układowych.
Wymaga zasygnalizowania możliwość zawarcia układu częściowego, jeżeli dłużnik złożył propozycje układowe dotyczące jedynie niektórych zobowiązań, których restrukturyzacja ma zasadniczy wpływ na dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa dłużnika. Ale co istotne, wyodrębnienie wierzycieli objętych układem częściowym powinno odbyć się w oparciu o obiektywne, jednoznaczne i uzasadnione ekonomicznie kryteria dotyczące stosunków prawnych wiążących wierzycieli z dłużnikiem, z których wynikają zobowiązania objęte propozycjami układowymi. Jest to mechanizm zapobiegający dowolnemu wyodrębnieniu wierzycieli przez dłużnika, jedynie w celu uzyskania większości głosów pozwalającej na przegłosowanie układu.
Tematyka układu jest dość szeroka i z pewnością będzie rozwijana w kolejnych wpisach