Zasadą jest, że przepisy ustawy Prawo upadłościowe stosuje się do przedsiębiorców. Status przedsiębiorcy winien być ustalany w oparciu o definicję zawartą w kodeksie cywilnym, iż przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Przepisy o upadłości przedsiębiorców stosuje się również m.in. do wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem czy do wspólników spółki partnerskiej.
Wniosek o upadłość przedsiębiorcy, obok dłużnika, może złożyć również wierzyciel.
Co do zasady, można również ogłosić upadłość osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami – według przepisów o upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (tzw. upadłość konsumencka). Uprawniony do złożenia wniosku w tym trybie jest wyłącznie dłużnik (z wyjątkami – art. 8 i 9 PrUp) i to w sytuacji, gdy ma nawet tylko jednego wierzyciela.
W którym momencie następuje przejście z reżimu „upadłości przedsiębiorcy” na „upadłość konsumencką”?
Otóż dłużnik może wnioskować o ogłoszenie swojej upadłości jako przedsiębiorcy, gdy jako jednoosobowy przedsiębiorca nie został ostatecznie wykreślony z CEIDG, a jako wspólnik spółki osobowej nie został prawomocnie wykreślony z Rejestru Przedsiębiorców KRS. Konieczny jest bowiem jego status przedsiębiorcy.
Już na drugi dzień po prawomocnym wykreśleniu z ewidencji lub rejestru, albo faktycznym zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, dłużnik może ubiegać się o upadłość konsumencką. Co istotne, w przypadku gdy dłużnik-konsument ma znaczny majątek, znaczną liczbę wierzycieli lub gdy według uzasadnionych przewidywań postępowanie będzie skomplikowane, sąd może postanowić o prowadzeniu postępowania według reżimu „upadłości przedsiębiorcy”.
Wierzyciel może złożyć jedynie wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika będącego przedsiębiorcą. Istnieją jednak 2 istotne wyjątki zawarte w art. 8 i 9 PrUp pozwalające wierzycielowi wnosić o upadłość konsumenta. Zgodnie z art. 8 PrUp, wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą, także po zaprzestaniu prowadzenia przez nią działalności gospodarczej, jeżeli od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok. Cezura roczna dotyczy również byłych wspólników osobowych spółek prawa handlowego.
Natomiast zgodnie z art. 9 PrUp, wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą, nawet wówczas gdy nie dopełniła obowiązku jej zgłoszenia we właściwym rejestrze, jeżeli od dnia zaprzestania prowadzenia działalności nie upłynął rok.
Postępowanie w obu powyższych przypadkach toczy się według przepisów o upadłości konsumenckiej.