Coraz głośniej w doniesieniach medialnych jest o kierowaniu przez banki, pozywane przez kredytobiorców o roszczenia z umów kredytu indeksowanego lub denominowanego do waluty CHF, którzy powołali się w sporze na nieważność umowy kredytowej, roszczeń o zapłatę wynagrodzenia za pożyczony frankowiczom kapitał.
Jak bank dochodzi zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z kapitału?
Żądania zwrotu kapitału pojawiają się w różnych formach. Z jednej strony w toku procesu sądowego frankowiczów jako kwota, którą obok pożyczonego kapitału, banki potrącają z żądaniem kredytobiorców do zwrotu wszystkich środków uiszczonych na przestrzeni lat na rzecz banku.
W przypadku natomiast, gdy sprawa zakończyła się choćby nieprawomocnie w pierwszej instancji na korzyść kredytobiorców, banki kierują wobec swoich klientów wezwania do zapłaty, żądając zarówno zwrotu wypłaconego kredytobiorcom kapitału, jak również zapłaty wynagrodzenia za pożyczony kapitał. Zdarza się, że banki oprócz przedsądowych wezwań do zapłaty kierowały do sądów wnioski o zawezwanie Kredytobiorców do próby ugodowej w sprawie zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, a nawet składają pozwy o zapłatę.
Przedawnienie roszczeń banku
Kierowanie tego rodzaju roszczeń przez banki w tym okresie jest podyktowane pośpiechem wynikającym z 3-letniego terminu przedawnienia roszczeń banku, liczonego od momentu, gdy kredytobiorcy w sposób jednoznaczny wyrazili zgodę na uznanie umowy kredytu hipotecznego za nieważną oraz brakiem jednoznacznego rozstrzygnięcia przez TSUE i Sąd Najwyższy zagadnienia, czy bank ma prawo do wynagrodzenia za korzystanie z kapitału w sytuacji nieważności umowy kredytowej, w związku z zawartymi w niej niedozwolonymi postanowieniami umownymi.
Wynagrodzenie banku za korzystanie z kapitału w orzecznictwie
Rozstrzygnięcie TSUE dotyczące omawianego zagadnienia jest spodziewane w pierwszym kwartale 2023 r., jednakże polskie sądy powszechne już mierzą się z tym zagadnieniem i zabierają stanowisko w wydawanych wyrokach. W jednym z najnowszych wyroków, datowanym na dzień 21 listopada 2022 r., w sprawie XXV C 3679/20, Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił, że bankowi nie należy się wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Konkluzja płynąca z wyroku jest taka, że bank jest uprawniony jedynie do żądania zwrotu tego, co świadczył na rzecz Kredytobiorcy, a więc wypłaconego kapitału.
Takie stanowisko, jak wskazane powyżej, względem roszczenia banku nie jest jednak przełomem, ponieważ w obrocie prawnym funkcjonują już wyroki, w których sądy powszechne wskazywały, iż polskie prawo cywilne nie zna konstrukcji wynagrodzenia od nienależnego świadczenia, a tym się staje świadczenie banku w przypadku ustalenia nieważności umowy kredytowej. Przy nieważności, podobnie jak przy odstąpieniu od umowy wzajemnej, na podstawie art. 494 k.c., strony zwracają sobie jedynie wzajemne świadczenia.
Przykładowo można wskazać na wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 lutego 2020 r. w sprawie I ACa 635/19, gdzie Sąd Apelacyjny wskazał, iż „na gruncie przepisów polskiego prawa cywilnego nie ma przepisów przewidujących uprawnienie banku do żądania wynagrodzenia za korzystanie przez jego kontrahentów z kapitału na podstawie nieważnej umowy kredytowej”.
Z kolei w wyroku 05 lutego 2020 r. w sprawie XXV C 1996/16 Sąd Okręgowy w Warszawie zważył, że uznanie za uzasadnione roszczeń banku o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z kapitału oznaczałaby naruszenie wynikającego z art. 7 dyrektywy 93/13 obowiązku zapewnienia stosownych i skutecznych środków mających na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami.
Należy jednak wskazać, iż funkcjonują również rozstrzygnięcia przeciwne, jak choćby pogląd wyrażony przez Sąd Okręgowy w Gdańsku w wyroku wstępnym z 29 czerwca 2022 r., w sprawie o sygn. akt: XV C 137/22, iż roszczenie banku o zwrot kapitału jest „oczywiście uzasadnione”, jednocześnie wskazując, że na podstawie art. 405 i następnych kodeksu cywilnego bankowi należy się roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z wypłaconego kapitału, z uwagi na to, iż wypłacona kwot ma obecnie wartość wyższą niż miało to miejsce w dniu wypłacenia środków.
Wyroki korzystne dla banków są jednak odosobnione i często nieprawomocne.
Podsumowanie
Działania banków polegające na kierowaniu wobec swoich klientów roszczeń o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z kapitału mają na celu zastraszenie Kredytobiorców i odwiedzenie ich od podejmowania działań zmierzających do wzruszenia niekorzystnych dla frankowiczów umów kredytowych indeksowanych lub denominowanych do waluty CHF. Kredytobiorcy nie powinni jednak obawiać się bezzasadnych roszczeń banków, gdyż dysponują orężem w postaci licznych rozstrzygnięć podważających zasadność stanowiska banków.
Należy mieć nadzieję, iż zbliżające się nieuchronnie orzeczenie TSUE definitywnie rozstrzygnie spory powstałe na tym polu.